N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

M a v z u n i m u s ta h k a n ilo v c h i sa v o lla r
1. B o laliktepa yodgorlilidagi devoriy suratlarda nim alar tasvirlangan?
2. M o n u m en tal tasviriy sa n ’at deganda nimani tushunasiz?
3. Ilk o ‘rta asrlarda haykaltaroshlikning taraqqiy etishini misollar 
bilan tushuntiring?
4. K o ‘shklar nim a?
5. Ilk o ‘rta asrlarda X orazm da shahar m adaniyatining o ‘ziga xos 
to m onlarini k o ‘rsatib bering?
6. K oroplatika nima?
Y o d d a tu tin g ! Ilk o ‘ rta a sr la r d a
• E rga egalik m unosabatlari shakllangan.
• Y irik er egalari dehqonlar b o ‘lgan.
• D e h q o n la r k o 'sh k la rd a yashagan.
• S h ah ar 2 qism dan iborat b o ‘lgan.
• A rk baland tepalikka qurilib, c huqur choh bilan him oyalangan.
• VI asrda M in g o 'rik Toshkent poytaxti b o ‘lgan.
• C h ilo n zo r O qtepasi otashparastlar ibodatxonasi b o ‘lgan.
• B u x o ro n in g «zandanachi» ipak matolari 
d u n y o g a m ashxur 
bo'lgan.
• S aroylar devoriy suratlar bilan bezatilgan.
• K oroplastika sopoldan ishlangan haykalchalardir.
• O sto d o n d a m arhum larning tozalangan suyaklari saqlangan.
• X o ra z m d a m e ’moriy va statuar ostodonlar tarqalgan.
• C h o c h d a chizm a naqshli yashiksim on ostodonlar tarqalgan.
• S o ' g 'd a otashparastlik e ’tiqodi bilan b o g ‘liq boMgan syujetli 
osto d o n lar tarqalgan.
126

---

4-§. R ivojlangan o ‘rta asrlar m adaniyati
Rivojlangan o ‘rta asrlar davri 0 ‘zbekiston tarixida Somoniylar 
davlati tashkil topishidan boshlanib, to temuriylar davlati inqirozigacha 
(IX-XVI asr) davom qiladi. Bu d a v m i ijtimoiy va iqtisodiy, siyosiy va 
m adaniy jihatdan ikkita taraqqiyot va bitta inqiroz bosqichiga bo'linadi. 
B irinchi taraq q iyot bosqichi 
IX -X III asr boshlarini o ‘z ichiga oladi. 
Bu davr madaniy hayoti islom mafkurasi asosida shakllanib, o ‘ziga xos 
madaniy rivojlanish kuzatiladi. M arkazlashgan davlat tashkil qilinib, 
unda a w a l somoniylar (I X - X ), s o ‘ng esa, uning hududlari uchta turkiy 
davlatlar- qoraxoniylar, g ‘aznaviylar va saljuqiylar o ‘rtasida (XI asrda) 
taqsimlanib, bu hududlam ing katta qismida XII asr o ‘rtalarida buyuk 
xorazm shohlar davlati tashkil topadi.
XIII asr boshlarida m o ‘g ‘ullam ing 0 ‘rta Osiyoga hujumi va 
b o ‘ysundirishi madaniy taraqqiyotga o ‘ta darajada salbiy t a ’sir k o ‘rsatib, 
uning rivojlanishini bir necha yillarga to ‘xtatib q o ‘yadi. Bu jarayon to 
A m ir T e m u m in g hokimiyatni egallab, 
markazlashgan davlat tashkil 
qilgunicha davom etadi. 
S hu sabab XIII asr 0 ‘zbekiston tarixiga