N a b ijo n qo dirov

ILK TUYG‘U
K o‘z ochib yum guncha m aktab bitiruvchisiga aylan- 
dik. Y igitchalam ing ovozi d o ‘rillab, qizlam ing atro- 
fida parvona b o ia d ig a n , b o ‘yiga yetib qolgan shaddod 
sinfdoshlarim iz ham birm uncha m uloyim lashib, o ‘zla- 
riga oro berib qolgandilar. B a’zan ulam ing daftarlari 
orasida qo4 ushlashib turgan hind kinosining m ashhur 
aktyor va aktrisalari surati ham k o ‘rinib qolardi. Sevimli 
yozuvchilarim iz 
0 ‘tkir 
H oshimov, 
Said 
Ahmad, 
Pirimqul Qodirov, Odil Y oqubov va boshqa yozuvchi- 
lam ing asarlari q o ‘lm a-qo‘l o ‘qilib, tanaffiislarda mu- 
hokam a qilinar va bu kitoblar qizlar bilan sevgi to ‘g ‘- 
risida gaplashish uchun yaxshigina bahona boMardi. 
Men o ‘zim dan oldingi partada o ‘tiradigan Anorxonni 
yaxshi k o ‘rardim. U odobli, o ‘ta kam suqum , shu bilan 
birga ham m a fanlardan faqat beshga o ‘qirdi. Yana 
menga yoqadigan tomoni shunda ediki, A norxon har 
yili ram azon oyida ro ‘za tutardi. Qaysi bir fe ’llari
243

---

bilan onam ga o ‘xshab ketadigan bu qirq kokil qizning 
ham m a tutum lari men uchun yoqim li edi. Ahyon- 
ahyonda to 'rt bahoyam q o ‘shilib turishini hisobga 
olm aganda, a ’lochilar safida edim. Biroq qanchalik 
urunm ay, algebrani aslo jinim suymas, diqqatim ni 
jam lashga uringanim sari fikrim tarqoqlashib, tutqich 
bermasdi. Bu o ‘sha bolalikda yiqilganim ning asorati 
edi. D oskaning uzunligi yetm ay, yana pastdan davom 
etadigan uzundan uzun tenglam a-yu misollam i tushu- 
nishni sira istamasdim. Zoirov dom laning ildiz osti, 
qavsdan chiqarish-u berkitishlaridan hosil b o ‘lgan 
natija kitob oxiridagi javobga to 'g ‘ri kelm ayotganidan 
xunob boMishini k o ‘rib kulgim qistardi. Bu m atem atik 
yechim lar hayotim da asqatib qolishiga m utlaqo ishon- 
may, uy vazifasini osongina A norxondan k o ‘chirib q o ‘- 
yaqolardim.
T o ‘rtinchi sinfni bitirish arafasida birinchi o ‘qituv- 
chimiz bilan birgalikda guruh b o ‘lib rasm ga tushdik. 
Rasm q o ‘limga tekkaeh, A norxonning suratiga termil- 
ganim -term ilgan. Shu zahotiyoq k o ‘nglim ga kelgan 
ishni qildim. Qaychi bilan ikkalam izning suratimizni 
qirqib, q o g ‘ozga o ‘radim va uyim izdagi baland tokcha- 
ga terilgan chinni kosalar ichiga berkitib q o ‘ydim. 
Bu voqea tezda unutildi. Esimga kelganida esa hech 
qayerdan qidirib topolmadim.
K unlar o ‘tib qanday qilib b o im a s in ichim ga sig‘- 
m ayotgan sehrli tuyg‘uni izhor etish payiga tushib 
qoldim. Aqlimni o ‘g ‘irlagan narsa nima, sevgimi yoki 
shunchaki o ‘tkinchi havasm idi, buni aniq aytib berol- 
mayman. 0 ‘shanda qizlar sochlariga tolpopuk taqib 
yuradigan ayni bahor payti edi. Oltinchi sinfda o ‘qir- 
dim. D aftarimdan bir varaq yirtib oldim-da, o ‘zimcha 
«ishqiy m aktub» bita boshladim. «Anorxon, men seni 
sevaman!» Harchand urunm ay, bundan boshqa gap 
topolmadim. Ushbu «dilnom a» ch o ‘ntagim da yura-
244

---

verib hilvirab ketsa-da, egasiga berishga yuragim bet- 
lainadi. Boshqa birov topib olsa nima b o ‘ladi. T o ‘g ‘- 
risi hayiqdim. Chunki qizlarga bunday so‘z!ami aytish 
katta odobsizlik sanalar, sinfda sharm andalarcha kala- 
ka b o ‘lish, hatto shapaloq yeb qolish ham hech gap 
emasdi. Qolaversa, ustozlarim crqishingni o ‘qisang-chi 
palapon, tuxum dan chiqiboq senga kim q o ‘yibdi ishq- 
muhabbat haqida o ‘ylashni, deb ustimdan kulishlari 
tayin. Topqirligim dan quvonib, xatning yangisini bosh- 
qacharoq usulda yoza boshladim.
«Rona nem ines nam aves!»
Z o ‘r b o ‘ldi! Endi uni A norxonning q o ‘liga tutqazish 
m aqsadida qulay fursat kelishini poylay boshladim. 
Baxtimga o ‘qishlar to ‘xtatilib, ham m am iz paxta da- 
lasiga, yaganaga chiqib ketdik. Ishimni tezroq oxiriga 
yetkazib, A norxonga yordam berishni dilim ga tugib 
qo‘ydim. U birvarakayiga ikki qator g ‘o ‘zani yaganalab 
kelar va. tabiiyki, sheriklaridan anchagina orqada qolib 
ketgandi. Tem im i qizig‘ida bos! B o‘sh kelma, Davron! 
0 ‘zim ga dalda berib, ikkinchi qatordan indam ay k o ‘- 
chatlam i uzaverdim.
- 0 ‘zingnikini b o ‘ldingmi, Davron? - dedi A nor­
xonning chehrasi ochilib.
- Ha. Berilgan besh qator normam ni bajardim. 
Seniki nechanchisi?
- Shu ikkalasini uvat boshiga chiqarsam , o ‘n qator 
bo‘ladi.
Anorxon berilgan ishni doim ikki hissa bajarar, paxta 
terim idayam unga hech kim yetolmasdi. Yonimdagi 
qog‘ozni qanday qilib berishni o ‘ylarkanm an, hayajon- 
dan q o ‘llarim qaltirayotganini sezdim. Yaqin atrofda 
hech kim k o ‘rinm as, ham m a o ‘zi bilan o ‘zi ovora. 
Faqat olis uvat boshida o ‘tirgan bir gala bolalar bizni 
kuzatayotganday tuyuldi. N im a b o ‘lsa bo ‘lar. Ming
245

---

istihola bilan k o ‘krak ch o ‘nchagim dan xatni olib, Anor- 
xonga uzatdim.
- Bu nima?
- 0 ‘qisang, bilasan.
Uning taajjubi oshib, g ‘alati yozuvni ovoz chiqarib 
o ‘qiy boshladi.
- Rona nem ines namaves! Bu nima degani? Nemis- 
cha yozilganm i?
- Y o ‘q. Teskarisiga o ‘qigin...
Birdan uning avzoyi o ‘zgardi. Xatni uloqtirdi-da, 
atrofidagi katta-kichik kesaklardan olib m enga qarata 
astoydil ota boshladi.
- 0 ‘1, tentak... N im alar deb valdirayapsan... Jinni...
- 0 ‘zing jinni... Seni dastingdan anom iyam yaxshi 
ko ‘rib b o ‘lmaydimi.
Qarasam, vaziyat jiddiygina tus oladigan. Tezda 
qochib qolishga m ajbur b o ‘ldim. Uzoqdan q o ‘lini bigiz 
qilganicha biz tom onga qarab kulayotgan sinfdosh- 
larimni ko 'rib , y o ‘limni shiypon tom onga burdim.
Oradan uch yil o ‘tdi. Paxta dalasidagi kelishmov- 
chilik butunlay unutilm agan b o ‘lsa-da, munosabatlari- 
miz chakki emas. Harqalay, uy vazifasini k o ‘chirgani 
berib turibdi-ku, demak, uyam menga befarq emas, 
deya o ‘zim ga taskin beraman.
Uch oylik ta ’tilda Anorxonni sog ‘inib ichikib qo- 
lardim. Bir k o ‘rish ilinjida velosipedim ni minib, uning 
k o ‘chasidan bir necha bor u yoq-bu yoqqa o ‘tib ten- 
tirash oddiy holga aylandi. B a’zan ko ‘cha eshik oldi- 
dagi supachada o ‘tirgan badqovoq otasining tikilib 
qarashlaridan cho'chib, xuddi hozir tutib oladiganday 
juftakni rostlab qolganlarim ni aytm asam ham b o ia - 
veradi.
A norxonning tug ‘ilgan kuni yaqinlashayotgani sa- 
bab biror narsa sovg‘a qilish ilinjida kitob d o ‘koniga 
kirdim. Rastada paydo b o ‘lgan yangi kitob e ’tiborimni
246

---

tortdi. U ning m uqovasida katta harflar bilan «Seni 
yaxshi ko'ram an» degan yozuv bor edi. Kitobning sar- 
lavhasi uchunoq m uallifigayam qaram ay tezda sotib 
oldim. Paytini topib tanaffuslam ing birida qog'ozga 
o ‘rog‘lik sovg‘amni A norxonning q o ‘liga tutqazdim .
- T u g ‘ilgan kuning bilan tabriklayman!
- Rahmat.
Kutilmagan harakatim dan dovdirab qolgan sinfdo- 
shim kitobni shoshib sum kasiga soldi-da, yerga qaraga- 
nicha tashqariga chiqib ketdi.
U ch-to‘rt kun hadiksirab yurdim. Xayriyat, to'polon 
ham, janjal ham b o im a d i. Bu haqida hech kim ga churq 
etib o g ‘iz ham ochmadi. Chunki u ju da hayoli, xuddi 
kattalarday bam a'ni qiz edi. Shundanmi, o ‘rtam izda 
bo‘lib o ‘tgan gaplar A norxonning bir o ‘zi-yu, menga- 
gina ayon va bundan faqat Y aratgan Egam v o q if edi 
xolos.
U m enga xayrixohdek k o ‘rinsa-da, yurak yutib 
boshqa hech narsa aytolm adim . Bitirish imtihonlari 
boshlanishi arafasida uni xolasining o ‘g ‘liga unash- 
tirilganini eshitib xafa b o ‘ldim. Q anchalik ju r ’at- 
siz, lapashang ekanligim dan nafratlanib ancha vaqt- 
gacha o ‘zim ga kelolm ay, o ‘ylanib yuraverdim. Ammo 
A norxonning ota-onasi qizini baribir m enga bermas- 
ligini ham yaxshi bilardim. U lam ing nazdida men bir 
kam bag‘al, m ardikom ing o ‘g ‘li, ustiga-ustak yetim gina 
bir bola edim. M aktabni bitirishim iz bilan A norxonning 
to‘yi b o ‘ldi. U q o ‘shni qishloqqa kelin bo ‘lib tushdi. 
Kuyov istarasi salqingina yigit ekan. Shunday aqlli, 
a ’lochi qizning institut ostonasini k o ‘rm ay oddiygina 
dalaehiga aylanishi yanada alamli edi.
247

---