N a b ijo n qo dirov

X ilo f etsang agar aytg ‘on so ‘zingdin.
Ко ‘tar erkaklik otini о ‘zingdin.
Og ‘izdan chiqsa so ‘z, q ay tar mag ‘il qosh,
Agarchi ketsa ham id so ‘z uchun bosh.
K uzatishlarim davom ida shuni bildimki, Hoji buva 
kim nidir kutsalar, kiyimlarini alm ashtirib, dasturxonni 
sozlar va deraza tokchasiga om onatgina o ‘tirib, k o ‘cha 
eshigidan nigohlarini uzmay, kelguvchining y o ‘liga 
ilhaq k o ‘z tutarkanlar. M enga arzim asdek k o ‘ringan 
odobsizligim , aytilgan so ‘zga befarqlik naqadar yom on 
qusur ekanligi, bor b o ‘y-basti bilan k o ‘rinib hushyor- 
likka unday boshladi.
Keyingi kuni bir kilo sifatli barra g o ‘shti olib kel- 
dim. M aqsadim aybimni yuvish edi. Hoji buva baland 
so‘rida kitob m utolaa qilayotgan k o ‘rinsalar-da, k o ‘z 
qirlari bilan meni kuzatib turgan ekanlar.
Q iym alagichni sozlab g o ‘shtni olayotgandim:
- Q o‘lingizni yuvm aysizm i, - dedilar.
- Yuvaman.
- Ha, barakalla. Sovunlab yuving... Keyin yaxshilab 
arting.
- X o ‘p b o ia d i.
Tan olib aytishim kerakki, ayni dam da q o ‘l yuvish 
xayolim gayam kelmagandi.
- Shoshmang... Qani beriroq keling-chi... Tirnoqla- 
ringiz o ‘sgan em asmi?
Hoji buva barm oqlarim ga razm soldilar.
- Yaxshi.
G o ‘shtni qiym alagiehdan o ‘tkazib, tuz va boshqa 
ziravorlam i q o ‘shib o ‘rab qo ‘ydim. Bosim ni his qil- 
maslik uchun k o ‘rani ustozim ning nazarlaridan sal
235

---

panaga, hovlining bir chetiga o ‘m atdim . Olovni yoqib, 
sixlarni tozalab boMgach, yana q o ‘limni sovun bilan 
yuvib, asosiy ishga kirishdim. Q iym a sixlarga chippa 
yopishayotganidan quvonib, k o ‘zni qam ashtirayotgan 
cho‘g ‘lar ustiga tera boshladim. A fsuski, bu quvonch 
uzoqqa ch o ‘zilmadi. M ushkul m uam m oga duch kelib, 
shoshib qoldim. Q iym alarga taft o ‘tishi bilan o ‘rtasidan 
ikkiga boMinib, laxcha ustiga tusha boshladi. Har qancha 
urunmay, harakatlarim zoye ketaverdi. T o ‘rt dona chala 
pishgan kabobni birpasda kulga belab b o ‘ldim. N im a 
qilishga hayron b o ‘lib panaga berkinganim cha Hoji 
buvani kuzatdim. U kishi m utolaani y ig ‘ishtirib, kabob 
pishishini mahtal b o iib kutar, to ‘g ‘ralgan piyozga 
term ilgancha ishtaha saqlab jim o ‘tirardilar. Toqatlari 
qolm adim i, men tom onga qarab:
- Davronboy, dam ingiz chiqm ay qoldi! Tinchlikm i,
- dedilar.
Vaziyatni tushuntirishdan boshqa ilojim qolmadi.
- Obbo...
Boboning peshonalari tirishdi.
- Q iym angizga ozgina non q o ‘shib k o ‘ring-chi.
Tezda non ivitib aralashtirdim -da sixlarga joylab
yana olovga q o ‘ydim. Bu ishim ham n a f berm adi. Endi 
oldingidan ham jadalroq kulga qorila boshladi.
- B o‘lyaptim i?
- B o‘lm ayapti-da, - dedim y ig ia g u d a y b o ‘lib.
- E, boring... Tezda o ‘choqqa o ‘t qalab, qozonga 
tashlang. Ovora b o ‘lmang, sizdan kabobpaz chiqmaydi.
G o ‘shtning barakasi uchib ketdi. N oiloj, kulga qoril- 
gan qiym alam iyam o ‘zim ga m o ‘ljallab chala-chulpa 
tozaladim -da, katlet shakligakeltirdim . S o‘ljayganim cha 
qozonga ozgina y o g ‘ solib pishira boshladim. Bunga- 
cha yana birm uncha vaqt o ‘tdi. Oxiri rejim bilan ovqat- 
lanadigan Hoji buvaning sabr kosalari to ‘ldi.
236

---

- Davronboy!
- Labbay!
- N im a b o ‘ldi! Q iym angiz qozondayam turm ayap- 
tim i!?
Shu voqea sabab q o ‘y g o ‘shtidan qiyma kabob qilib 
b o ‘lm asligini bilib olganim dan xursand edim.
QISMAT
O najonim dan to ‘rt, eng uzog ‘i besh kundan o ‘tkaz- 
may xabar olib tursam -da, uning xohishiga k o ‘ra haf- 
tasiga bir bor ularnikida yotib qoladigan b o ‘ldim. Shan- 
ba kuni borib, yakshanba yana uyga qaytam an. Alla- 
m ahalgacha suhbatlashsak ham, gapim iz tugam aydi. 
Noiloj, tungi bir-ikkilarda uxlash tadorigini k o ‘ramiz. 
Har safar borganim da onajonim yuz-ko‘zlarim , ust- 
boshlarim ga tikilar, o ‘zimni eplab yurganim dan beni- 
hoya sevinardi. Qachon yangi kiyim kiysam: Yasanib 
yur, derdi m enga m amnun jilm ayib.
Ozib ketgan o ‘gay otam goho k o ‘cha eshik oldi- 
dagi supachaga chiqib o ‘tirar, am mo nim adandir to- 
qatsizlanib tezda uyga kirib olaverardi. B a’zan injiq- 
ligi tutib g ‘ingshigani-g‘ingshigan, xizm atga tuhm at 
deganlariday shu ahvoldayam issiq-sovug‘iga bem innat 
qarayotgan dastyorgina xotinini urganiga nima deysiz. 
Shundayam m uloyim lik bilan yugurib-yelib xizmatini 
qiladi-ya, onam bechora.
Uning kulib-kulib aytishicha: Anavini olib bering, -
derkan johil otam yotgan joy id a k o ‘zlarini baqraytirib. 
Sodda onam eriga yaqinlashgani ham ono poylab turib 
qo‘lidagi hassa bilan tarsillatib tushirib qolarkan.
Bu gapni eshitib g ‘azabim qaynadi.
- Q o‘ying, shu nokas bilan yashamang. Uyga ketaylik.
- Unaqa dema, bolam, gunoh b o ‘ladi-ya, - deydi 
onam m a’yus tortib. - Erman - har narsa derman. Uradi-
237

---

y u .. . Y ana birpasda yig‘lab yalinishga tushadi. M endan 
boshqa kimi bor. U bechoragayam qiyin-da, bolam.
O nam ning sabr-u bardoshiga qoyil qolaman. Uni 
bu yerda ushlab turgan narsa nim a? Biri-biridan yaxshi 
oqibatli q o ‘shnilarim i yoki zarracha mehr, vafo k o ‘rma- 
sa-da, peshonasiga bitgan um r y o lldoshga sadoqatm i? 
Boshim qotadi. Lekin baribir onam ning kaltaklanishini 
hazm qilolm ay, qizishaveram an.
- Y eganingiz oldingizda, m ay-chay b o ‘lib yasha- 
sangiz ham mayli edi.
- O vqatni umri qisqa. Hali yoshsan, k o ‘p narsani 
tushunm aysan, bolam.
- A zobdan boshqa nim a k o ‘rdingiz undan?
- K o ‘rdim. Shu odam tufayli ham m a m enga tul 
xotin deb qaram aydi. Baqiroq tuyaning bori yaxshi, 
degan m ashoyixlar. M en uchun y olg‘izlikda yegan 
osh-u g o ‘shtdan, boshim da erim b o ‘lib, atalami, umoch- 
mi ichib o4irganim afzalroq. Bunday paytda hattoki 
yov g‘on sho ‘rvayam m azaliroq tuyuladi. Faqat senga 
qiyin qip q o ‘yganim dan afsuslanam an, xolos.
Turm ush qiyinchiliklariga shukur qiladigan, uydagi 
gapni k o ‘chaga chiqarishni or, uyat sanaydigan, har 
qanday holatdayam erini birovga yom onlam aydigan 
andishali onalarim iz bor b o ‘lsin-da.