97
Ғилдирак Занжирча Барча каналли
4.2.2 - расм. Коммуникацион тармоқларнинг намуналари
Улар ташкилот фаолиятига катта таъсир кўрсатадилар. Масалан,
“ғилдирак” туридаги тармоқларда ҳукмронликнинг марказлаштирилган
иерархияси берилган. “Ғилдирак” нинг марказида турган шахс кўпроқ
жўнатмалар олади, гуруҳнинг бошқа аъзолари томонидан кўпроқ
етакчи
сифатида тан олинади, гуруҳнинг бошқа аъзоларига кўпроқ даражада таъсир
кўрсатади, кўпроқ жавобгарликка эга, муаммони ҳал этилиши бошқаларга
қараганда кўпроқ унга боғлиқ.
Бошқарувда фойдаланиладиган ахборотлар қуйидагича тавсифланади:
-
бошқарув объекти бўйича;
-
бошқарувнинг у ѐки бу тизимчасига тегишлилиги бўйича;
-
узатишнинг шакли бўйича (вербал, сўзли ва новербал);
-
вақтдаги ўзгарувчанлиги бўйича;
-
узатиш усули бўйича;
-
узатиш тартиби бўйича;
-
белгиланиши бўйича
-
объектнинг яшаш давраси босқичлари бўйича;
-
бошқарув объектининг субъектга муносабати бўйича.
Ахборотнинг сифатига асосий талаблар қуйидагилардир:
-
ўз вақтидалик;
-
тўғрилик;
-
етарлилик;
-
ишончлилик;
-
манзиллилик;
-
фойдаланишнинг кўп марталиги;
-
йиғиш, ишлаб чиқиш ва узатишнинг юқори тезлиги;
-
кодлаштириш имконияти;
-
долзарблилик.
98
Ахборот массиви – бошқарув идоралари томонидан фойдаланиладиган
ахборотларнинг барча турлари йиғиндисини маълум аломатлар бўйича
тартибга солиш. У қуйидагиларни таъминлаши керак: истеъмолчиларни
сақланаѐтган ахборотларга тўғридан-тўғри мурожаат қилишлари,
уларнинг
ахборот эҳтиѐжларини тўлиқроқ қаноатлантириш, ахборотларни оператив
қидириб топиш ва бериш, ахборотларни бузилишдан сақлаш.
Ахборот оқими – ахборотларнинг манбалардан истеъмолчиларгача
ҳаракатланишидир.
Ахборот ҳажми – шартли бирликлар (сўз, хабар, белгилар, ҳарфлар ва
рақлар ва бошқалар) ѐрдамида ўлчанадиган ва бошқарув идораларининг
ахборотли тўлдирилганлигини
белгилаш, бошқарувни автоматлаштириш
бўйича қарорлар қабул қилиш учун фойдаланиладиган миқдорий таърифдир.
Ҳужжатлар
айланишини
лойиҳалаштиришда
қуйидагилар
таъминланиши керак.
-
ҳар бир ҳужжатда қарорлар қабул қилиш учун зарурий ва етарлича
ахборотларнинг мавжудлиги;
-
ҳужжатлар ва уларда мавжуд бўлган кўрсаткичларни бартараф қилиш
йўли билан ахборот оқимларини оқилоналаштириш;
-
ҳужжатларни манбадан истеъмолчига ўтадиган йўналишларни камай-
тириш;
-
ҳужжатларни ижро этиш муддатлари
устидан самарали назорат
қилиш;
-
ҳужжатлар шаклларини унификациялаш.
Шуни
таъкидлаш
керакки,
интернетнинг
глобал
ахборот
супермагистрали ва корпорацияларнинг маҳаллий тармоғи менежерлар учун
маълумотларни йиғиш ва ишлаб чиқиш технологиясини тубдан ўзгартиради
ва энг асосийси, тенг хуқуқли мижозларни вертикал бюрократизмсиз
масофавий
алоқа
қилишларини
таъминлайди,
яъни
ҳамкорчилик
характеридаги горизонтал вақтинча тузилмаларни шакллантиради.
99
Ахборот тизимлари ишнинг сифатига ташхис қўйиш ва уни таҳлил
қилиш учун ахборот сифати тушунчаси мавжуд, у одатда қуйидаги
параметрлар билан баҳоланади: тузатилганлик, зиддиятсизлик, аниқлик,
жадаллик, релевантлик (тегишлилик).
Новербал
ахборотлар, яъни жўнатувчи томонидан сўзлардан
фойдаланмасдан жўнатилган ахборотлар ҳам ғоятда муҳим роль ўйнайди.
Улар новербал коммуникациялар асосида ѐтган новербал жўнатмаларни
ташкил этадилар. Имо-ишоралар, мимика, интонациялар – ишга доир
мулоқотнинг муҳим қисмидир. Баъзида бу воситалар (улар новербал деб
аталадилар) ѐрдамида, сўзлар ѐрдамига қараганда анча кўпроқ
нарсаларни
айтиш мумкин. Новербал ахборотнинг асосий турлари қуйидагилардан
иборат:
-
одамнинг жисмоний ҳолати (бўйи, оғирлиги, сочларининг ранги,
гавдасининг ҳиди ва ҳ.к.)
-
гавданинг ҳаракатлари (имо–ишоралар, туриш ҳолати, тегиб кетиш,
юзнинг ифодаси, кўзларнинг ҳаракати ва ҳ.к.)
-
нутқ (интонациялар, саводлилик, товуш, нутқнинг тезлиги ва ҳ.к.)
-
муҳит (ѐритилганлик, шовқин, ѐритилиш, иншоот, мебель ва ҳ.к.)
-
муҳитдан фойдаланиш (хулқнинг одатлари, мулоқот қилишдаги
масофа ва ҳ.к.)
-
вақт (эрта келиш, кеч қолиш, ўзини кутишга мажбур қилиш ва ҳ.к.)
Новербал коммуникациялар асосан онгсиз асосга эга бўладилар, чунки
коммуникация жараѐни иштирокчиларининг ҳақиқий ҳиссиѐтларидан
дарак
берадилар ва ҳисларни намоѐн қилишнинг ғоятда ишончли индикатори
бўладилар. Новербал ахборотлар билан маневрлар қилиш қийин ва уни
шахслараро коммуникацияларда яшириш мушкулдир.
Кўпгина новербал сигналлар, уларнинг аниқ маънолари одам “ўсган” у
ѐки бу инсоний маданиятининг намуналари бўладилар. Улар ушбу
белгилардан хулқининг намуналари сифатида
фойдаланиладиган ва бунда
100
аломатли маънога эга бўлган даражада иштирок этувчи тарафлар томонидан
сўзли кодларнинг маълум тизими билан акс эттириладиган вербал белгилар
каби аниқ тушунишлари мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: 
