|
Muzokara davomida yolg‘on ishlatish. Muzokara davomida yolg‘0n ma’lumot berish ob’ektiv mezonga zid keluvchi, lekin shunga karamay, ko‘p uchrab turadigan xoldir. Muzokaradagi u yoki bu tomonning yolg‘0n ishlatish sabablarini taxlil etmagan xolda, yolgonga berilmaslik va unga karshi turish imkoniyatlari xaqida tuxtalib utamiz.
YOlgondan samarali foydalanish ko‘pgina sotuv shartnomalariga oid Muzokaralarda, kiska muddatli shartnomani imzolashda ko‘p uchraydi. Avvalambor, shuni aytish lozimki, aldovning samarasi ikkala tomoning ishtirokini taqazo etadi, aldovchi jarayonga qanchalik tayyorlangan bo‘lsa, o’zga tomon xam har qanday aldovga karshi tura olish malakasiga ega bo‘lishi lozim. Umuman olganda, odam ikki xolda ko‘prok aldanadi - birinchidan, ushbu muammoni tezrok xal qilish maqsadida shoshilganda, aniqrogi uning ijobiy natijasini juda xoxlaganda, kkinchidan esa, masala xaqida etarlicha ma’lumotga ega bulmagan paytda. SHuning uchun, Muzokara olib boruvchidan doimo vaziyatni aniq tasavvur etish va o’z orzusi kurboni bulib kolmaslik xamda bulajak Muzokara mavzusi xaqida ko‘prok ma’lumot yigittt lozim.
Bundan tashkari, ma’lum psixologik konunlar mavjudki, ularning inson ruxiyatida amal qilishi yolgonga berilish extimolini kuchaytiradi. Jumladan, quyidagilarni kiritish mumkin:
Obru-e’tiborga ega shaxs bilan mulokotda unga shubxasiz ishona boshlaymiz.
O’zga shaxs bizga qanchalik yokimli bo‘lsa, uning ma’lumotini shunchalik ishonch bilan qabul kilamiz va aksincha, biz yoktirmagan kimsaning ma’lumotini shubxa ostiga olamiz va ishonkiramay karaymiz.
Odamning bilim saviyasi va aqliy saloxiyati qanchalik yuqori bo‘lsa, u xayotga shunchalik ishonch bilan karaydi, u mushoxadaga moyil, vaziyatlarni mustakil ravishda taxlil kila oladi va yolgon ta’siriga kamrok beriladi.
Suxbatdoshimiz ko’zini ko’l i bilan berkitishi xam shu kabi xolat xaqida ma’lumot berishi mumkin. YOlgon gapirish soxasida ba’zi «pixini yorgan» kimsalar bunday paytda bo’rniga ko’l ini tekizish bilan cheklanadi va bu bilan yolgondan ut olgan xayajonini yashirmokchi bo‘lishadi.
Ko‘pchilik yolgon gapirayotgan odamlar sherigining ko’ziga qarashga uyalishadi. SHuning uchun ko’z harakatlariga xam e’tiborli bo‘lish kerak. Ko’zatishlardan aniqlanishicha, odam yolgon gapirayotganda, ya’ni mavjud bulmagan narsani xayolida tasavvur etayotgan paytda ko’z xam o’ziga xos ravishda harakatlar sodir kilarkan. Xususan, mavjud narsani xotirlayotganda ikkala ko’z gavhari yuqoriga va ung tomonga yunaladi, yangi narsani (yolgonni) yaratishda esa aksincha, yuqoriga va chap tomonga harakatlanadi. Aytganday, chapakay kimsalarda bu jarayon teskari utadi. Bundan tashkari yolgon gapirayotgan kimsaning ko’zi yon atrofga tez-tez harakatlanadi.
Aniqlanishicha, tananing ma’lum xolati xam yolgonni ifodalashi mumkin. Odam haqiqatni gapirayotganda bosh ung tomonga sal engashadi va tana xotirjam buladi, yolgon gapirayotganda bosh tugri xolatni egallaydi va tana zurikish xolatiga keladi.
Kuyida keltirilgan belgilar suxbatdoshimiz yolg‘0n gapirayotganligini aniqlash uchun axborot manbai bulib xizmat qilishi mumkin:
Ko‘p gapirish, aniq matnning ko’zatilmasligi.
Javob berishdan avval o’zoq sukut saqlanishi.
CHo’zib va past tovushda gapirish.
Ichki zurikish.
Nomunosib ko’l xatti-harakatlari.
Tabiiy bulmagan yo’z ifodasi.
YO’zning notabiiy kizarishi yoki okarishi.
Ko’z korachig‘ining nixoyatda kengayishi.
Ko’zni suxbatdoshdan olib kochish.
Tez-tez kiprik kokish.
Ishonchsizlikni ifodalovchi ko’l harakatlari (daxanni,
burunni, koshni kashish).
CHakkani kashish.
Miyotida ko’l ish, sun’iy yo’z ifodalari.
SHuni unutmaslik lozimki, har bir insonda ushbu kursatkichlarning namoyon bo‘lishi o’ziga xos tarzda utadi. Odamni bilmay turib, u yoki bu belgiga karab talkin berish mumkin emas. Kursatilgan belgilarga asoslanishdan avval o’zga kimsa bilan kisman bo‘lsa xam oddiy mulokot sharoitida bo‘lish lozim. Eslab kolingan aynan shu vaziyat, keyinchalik takkoslash namunasi bulib xizmat qiladi. Ogoxlantirish shundan iboratki, yuqoridagi har bir kursatkich o’zga kimsaning xayajonlanishi ifodasi bo‘lishi xam mumkin. Suxbat choFida aldanib kolmay degan kimsa quyidagi qoidaga amal kilgani ma’ko’l : «Bir manbadan olingan ma’lumot - xali ma’lumot emas. Ikki manbadan olingan ma’lumot - fikrlash uchun turtki. Va fakatgina uch manbadan olingan ma’lumot ushbu axborotning xakkoniyligini u yoki bu darajada tasdiklashi mumkin»
Foydalaniladigan darsliklar va o’quv qo’llanmalar ro’yxati
1.Maxmudov I.I. Boshqaruv psixologiyasi: O’quv qo’llanma / Mas’ul muharrir: A.Xolbekov. – T.
DJQA “Rahbar” markazi; “YUNAKS-PRINT” MChJ, 2006.
2.Bazarova T.YU Upravlenie personalom. Uchebnik dlya vo’zov / Pod red T.YU.Bazarova, B.L. Eremina – 2-eizd, pererad. idop. – M.: YUNITI, 2002.
3.Abduraxmanov F.R. Pedagogik sosiologiya. T., «Noshir» 2015 y.
4.Abduraxmanov F.R. Rahbarlik san’ati va man’aviy madaniyat / huquq – jurnali 2001 y.
Do'stlaringiz bilan baham: |
