|
SCADA va mahalliy tarmoq
Mahalliy tarmoq (MT yoki LAN) barcha ma’lumotlar va resurslarni o’zaro almashinishini ta’minlaydi. SCADA tarmog’ida ma’lumot almashinishi uchun barcha tugunlarni faollashtirish va ular oraliq uzatkichlar orqali o’zaro ulangan bo’lishi kerak.ulanish usullari tarmoq texnologiyasida o’rganiladi. Tugunlarni taqsimlash uchun oraliq uzatkichlar kerak, chunki bu yo’l bilan orqali ma’lumotlarni belgilangan jo’natuvchiga xalaqitlarsiz o’tishiga imkon beradi.
LAN – kompyuterlar, fayl-serverlari, terminallar, ish stantsiyalari, hamda boshqa intelektual asbob-uskunalar o’rtasidagi muloqot yo’lagidir va u orqali qurilmalar va ko’rsatkichlardan ma’lumot olinadi. LAN tarmoqdagi butun stantsiya o’rtasida to’liq bog’lanishni o’rnatib, bir necha foydalanuvchiga qurilmalar uchun ma’lumot taqsimlashga imkon beradi. Odatda, LAN mahalliy guruh binolarida joylashgan xususiy egalari tomonidan boshqariladi va egalik qilinadi.
Bugungi kunda Ethernet arzonligi va foydalanishga osonligi uchun LAN (mahalliy tarmoq) keng qo’llaniladi. LAN ga SCADA tarmog’ining bog’lanishi uchun tizimga kirish huquqi kompaniya tomonidan beriladigan to’g’ri dasturiy ta’mimot va uning ruxsatnomasi zarur. Axborot ma’lumotlar omboriga to’langandan buyon foydalanuvchi barcha ma’lumotlarni o’qishi kamaydi. Muammoli jihatlardan biri albatta xavfsizlik masalasidir, ammo uni hal qilsa bo’ladi.
4.6-rasm. SCADA sistemasida ma’lumotlarni Ethernet tarmog’i orqali yuborish.
4.7 SCADA tizimlarida modemdan foydalanish
4.7-rasm. Kompyuterdan RTU ga modemdan foydalanish.
SCADA tizimlarida masofaviy boshqarishni ta’minlash uchun RTU (masofaviy terminal uskunalari (PLC, DCS yoki IED) joylashtirilgan. Bunday masofalar bir necha o’n metrdan minglab kilometrgacha bo’lishi mumkin. Eng maqbul yo’l uzoq masofalarda RTU bilan telefon dialup liniyasi orqali muloqotni o’rnatishdir. Bunday tizimlarni qurish uchun kompyuter, ikkita dialup modem va RTU (COM portga ega bo’lgan RTU) kerak. Modemlar avtomatik javob berish reejimiga o’tkaziladi hamda RTU va kompyuter o’zaro bog’lanadi. Buning uchun dasturiy ta’minot RTU ishlab chiqaruvchilari tomonidan foydalanish uchun tayyor holda ishlab chiqariladi. Bunday modemlarni mahalliy kompyuter rastalaridan sotib olish mumkin.
Chiziqli modemlar RTY larni tarmoqqa simlar jufti orqali bo’g’lash uchun qo’llaniladi. Ushbu tizimlar odatda qisqa (1 kilometrgacha) va muloqo kanalli FSK (frequency shift keying)bo’ladi. Chiziqli modemlar RS-232 yoki RS-485 aloqa tizimlari amaliy bo’lmaganda, RTU lar bilan muloqot o’rnatish uchun foydalaniladi. Bunday tizimlarda to’lqin tezligi kichik bo’ladi, 1200 dan 9600 bit/s.
4.8 Kompyuter saytlar va muammoni bartaraf etish
Agar kompyuter va RTU lar haqida kerakli ma’lumotga ega bo’linsa, ular uzoq vaqt davomida muammosiz xizmat qiladi. Ushbu texnik vazifalar kundalik, haftalik, oylik yoki yillik tekshiruvlarni o’z ichiga oladi. Agar texnik xizmat ko’rsatish zarur bo’lsa, texnik yoki muhandis muntazam ravishda quyidagi uskunalarni nazorat qilish kerak bo'ladi:
RTU va butlovchi modullar
Analog kirish modullari
Raqamli kirish moduli
RTU dan PLC uchun interfeys (RS-232 / RS-485)
Xususiy kabellar
O’zgartirilgan telefon liniyasi
Analog yoki raqamli ma'lumotlar to’plamlari
Master saytlar
Markaziy sayt
Operator stansiyasi va dasturiy ta’minot
4.8-rasm. SCADA sistemasida komponentlarga texnik xizmat ko’rsatish.
Elektron tizimlarga texnik xizmat ko’rsatish va ularni ta’mirlashda ikki asosiy qoida quyida keltirilgan:
Agar u sinsa, uni tuzatib bo’lmaydi
Zararsizlantirish
Texniklar va muhandislar biroz chang dastgohlarni tozalashga qaraganda ko’proq muammolarga sababchi bo’ladi. Buning uchun 0,1 dB dan ortiq radio to’lqinlarning tashqi kuchlanishi va jarayondagi sarflangan kuchlanish zarur.
Tizimni amalga oshirish
SCADA tizimlarini dastlabki rejalashtirish va loyihalashtirishda, yangi infratuzilma va kommunikatsiya obyektlarini barpo etishning xarajatlaridan qochish maqsadida yangi SCADA tizimlari integratsiya qilish kerak bo’ladi. Ushbu jarayon LAN (mahalliy tarmoq)lar, mobil aloqa uchun foydalaniladigan xususiy telefon tizimlari yoki radio tizimlar orqali amalga oshirilishi mumkin. SCADA tizimlari va muhandislik tizimlari orasidagi aloqa tarmog’I bir-biriga xalaqit bermasligi lozim.
1.9-rasm. SCADA dasturiy ta’minoti old panel oynasi va uning blok sxemasi.
Agar yangi tizim joriy etilsa, sistema sifatlarini ko’rib chiqish kerak. Chunki hech qaysi kompaniya cheksiz bujetda ega emas. Yuqori iqtisodiy holatga qarshilik hamda yaxlit talablar loyiha oxirida maqbul ish tizimini tashkil etish uchun muhim ahamiyatga ega. Aloqa tizimlari istiqbollari va uskunalar ishonchliligi sistemani ishga tushirishda muhim ahamiyatga ega.
Barcha yuqorida ta’kidlangan omillar ushbu kitobda batafsil muhokama qilinadi. Ular orqali o’rganuvchi tizimli yondashuv yordamida o’rnatilgan sanoat muhiti uchun mos bo’lgan loyihalash, o’rnatish, texnik xizmat ko’rsarish hamda telemetriya xususiyatlari va tizimlari haqida ma’lumot olish mumkin.7
Do'stlaringiz bilan baham: |
