Muxandislik tizimlari fakulteti “IShlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish” kafedrasi muxandislik dasturlari fani

Zamonaviy SCADA tizimlarining asosiy tamoyillari
Zamonaviy ishlab chiqarish va sanoatlashgan jarayonlarda, tog‘-kon sanoatida, xalq xo’jaligi va maishiy xizmat sohasida, dam olish va xavfsizlik masalalarida telemetriya ko’pincha uzoq masofada joylashgan uskunalar va tizimlarni bir-biri bilab bog’lash uchun zarurdir. Bu masofa bir metrdan minglab kilometrgacha bo’lishi mumkin. Telemetriya– buyruqlar va dasturlarni yuborish uchun ishlatiladi va monitoring qilingan ma’lumotni olis masofalardan qabul qilib oladi.
SCADA – telemetriya kombinatsiyalari va ma’lumot olishni anglatadi. SCADA barcha to’plangan ma’lumotlarni o’z ichiga olib, ularni markaziy saytga yuboradi hamda zaruriy tahlil va nazoratni amalga oshiradi, so’ngra ma’lumotlar bir necha operator ekranlari yoki diplaylarida namoyon bo’ladi. Zaruriy nazorat signallari keyin jarayonga uzatiladi.

4.2-rasm. Kompyuterning DMK (dasturlashtiriladigan mantiqiy kontrolleri) va TNT (taqsimlangan nazorat tizimi) tarmoq va sezgir elementlari bilan.

Ma’lumotlarni to’plash, ularni mantiqiy tahlil qilish dastlabki kunlardanoq sanoat tizimlari va nazorat qilishda qo’llanilgan. Shu jumladan, CPU va bir qator elektron qurilmalar kirib kelishi bilan ishlab chiqaruvchilar matiqiy elementlarda raqamli elektronikani qo’lashdi. PLC yoki DMK (dasturlashtiriladigan mantiqiy kontroller) sanoatda hali hamon keng qo’llaniladigan nazorat tizimlaridan biridir. Zavod va korxonalarda nazorat qilish va tekshirish uskunalari rivojlanishi bilan PLC lar bir necha qismlarga bo’linib, bu tizimlar yanada aqilliroq va kichikroq o’lchaga ega bo’ldi. PLC (programmable logic controller yoki DMK–dasturlashtiriladigan mantiqiy kontroller) va DCS (distributed control systems yoki TNT–taqsimlangan nazorat tizimi) quyida ko’rsatilgandek foydalaniladi.

PLC/DCS SCADA tizimi afzalliklari:

• 
  kompyuter yozib olib va ulkan miqdordagi ma'lumotlarni saqlashi mumkin
  
• 
  foydalanuvchi talab qilgan ma'lumotlar istalgan tarzda ko'rsatilishi mumkin
  
• 
  keng maydondagi minglab sezgir elementlar tizimiga ulanishi mumkin
  
• 
  operator tizimiga real ma'lumotlar kiritishi mumkin
  
• 
  Ko’plab ma’lumotlar RTU lardan to’planiladi
  
• 
  ma'lumotlarni nafaqat saytda, balki istalgan joydan ko'rish mumkin