Mutaxassislikka kirish

 

---

6. PARTIRURA O‘QISH 

 

Partirura o‘qish fani talabalarga ko‘p ovozli asarlarni tez va aniq o‘qishni o‘z 

oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Bu kursni o‘qitishda Oltun Sodiqovning «Xor 

partiturasini o‘qish» o‘quv qo‘llanmasi asosiy manba bo‘lib hizmat qiladi. 

Oltun Sodiqovning «Xor partiturasini o‘qish» o‘quv qo‘llanmasi asosan 

o‘zbek kompozitorlari asarlaridan tuzilgan bo‘lib, Respublikamizning oliy 

musiqa o‘quv yurtlari uchun mo‘ljallangan. Qo‘llanmaning musiqiy misollari 

fortepianoda ijro etishning bosqichma-bosqich o‘zlashtirilishiga imkon yaratadi. 

Qo‘llanmadagi mavzular mutaxassis o‘qituvchilar rahbarligi ostida o‘tiladi. 

Shu bilan bir qatorda o‘quvchi va talabalar qo‘llanmadan mustaqil ravishda 

foydalanishlari ham mumkin. O‘quv qo‘llanmadan bir qator uslubiy ko‘rsatmalar 

va ijrochilarga maslahatlar ham o‘rin olgan. 

O‘quv qo‘llanma turli murakkablikdagi partitura yozuvi va badiiy jihatdan 

barkamol xor asarlaridan tashkil topgan bo‘lib, ular turli mazmun va shaklga, 

musiqiy tiliga, bayon qilinish uslubiga ega. 

Qo‘llanmadagi qo‘shiq va xorlar badiiy-havaskorlik to‘garaklarida, 

madaniyat saroylarida va boshqa tashkilotlarda konsert dasturi sifatida ijro 

etilishi mumkin. 

O‘quv qo‘llanma oddiy asarlar bilan boshlanib, garmonik, ba’zan esa 

polifonik ko‘rinishdagi murakkab ko‘p ovozli asarlar bilan yakunlanadi. Bu 

turdagi partituralarning o‘quv qo‘llanmaga kiritilishi o‘quv yurtlarining yuqori 

kurs talabalari tomonidan fortepianoda ijro etishi va o‘zlashtirishiga mo‘lj 

allangan. 

Musiqiy texnik murakkablik qaysi turga tegishli ekanilgi «O‘quv qo‘llanma» 

bo‘limlarida ko‘rsatib o‘tilgan (partituraning fortepianoga moslashtirilishi nuqtai 

nazaridan). 

Ushbu o‘quv qo‘llanma musiqa adabiyotlarini har tomonlama qamrab 

olmasdan, faqat ma’lum hajmda «Xor partiturasini o‘qish» kursi talablariga 

javob beradi. Qo‘llanma xor partiturasi yozuvining o‘ziga xosligini va muliini 

xususiyailarini mujassamlashtirgan. 

Tavsiya qilinayotgan asarlarni bosqichma-bosqich o‘rganish o‘quvchi va 

talabalarga zarur bilim, malaka va amaliy ko‘nikma beradi. 

Zamonaviy nota yozuvida xor asarlarining ovoz partiyalarini yozish uchun 

ikkita kalit ishlatiladi:  

1.  S o l  yoki  s k r i p k a kaliti. 

2.  F a  yoki  b a s kaliti. 

Skripka kalitida soprano, alt va tenor partiyalari, bas kalitida esa bas partiyasi 

yoziladi. Ikki qatorli aralash xor uchun yozilgan asrlarda soprano, diskant va alt 

partiyalari skripka kalitida, bas va tenorlar esa bas kalitida yoziladi. Bunda 

ularning yozilishi va eshitilishi bir xil.  

Talabalar “Partitura o‘qish” fanini o‘zlashtirish jarayonida fortepianoda xor 

partituralarini ijro etish tamoyillari; pedalizatsiya ya’ni fortepiano pedallarida 

ijro  qilish mahorati; xor partiyasini fortapianoda chalish mahoratini oshirish – 

tahliliy o‘qish, asta-sekin o‘qib chiqish, sur’atda chalib o‘qish, notaga qarab 

o‘qishning turlari, eshitish qobiliyatini nazorat qilish, ijrodan oldin ko‘rish va 

---

ansambllarda partiturani varaqdan o‘qish kabi mavzular bilan yaqindan 

tanishadilar.