Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Narxdan qoniqqanlikning vujudga kelishi va oqibatlari 
 
Qoniqqanlik – bu tovarlar sifatini kutilgan daraja bilan solishtirish, 
o‘rganish demakdir. Qoniqqanlik darajasining uch fazasi farqlanadi. 
1.
Kutishning shakllanishi. Xaridorlar narxlarga nisbatan kutgan 
holatlarini, narx ularning ehtiyojlarini qondirishini, reklama va servis 
darajasini o‘rganadi. Normativ kutish kutilgandan ortig‘iga duch kelishi: 
2.
Qiyoslash jarayoni. Xarid jarayonida xaridor tovar narxining alohida 
atributlarini his qiladi. Mavjud narxlar kutilgan narxlar bilan qiyoslanadi. 
Agar natijalar kutilgandan yomon bo‘lsa, narxdan qoniqmaslik vujudga 
keladi. Aksincha, xaridor narxdan qoniqadi. 
Narxni kutish 
Ishlab 
chiqaruvchi, 
sotuvchi bilan 
aloqa 
Og‘zaki 
reklama 
Kutish 
Ehtiyojlar 

---

243 
3.
Narxdan qoniqqanlikning oqibatlari. Narxdan qoniqish ham chakana 
xaridor uchun, ham ulgurji xaridor uchun ko‘p ijobiy natijalar- ga, yangi 
bitimlar tuzilishiga sabab bo‘ladi. Xaridorlarning takroriy xarid qilib, firma 
mijoziga aylanishiga olib keladi. 
Narxdan qoniqishni differensiallashgan holda ko‘rib chiqish lozim: 
1.
Xaridorlar tovarni baholayotganda uning har bir belgisini baho- 
laydilar. Masalan, avtomat kir yuvish mashinasining funksiyalari sonini, 
energiyani tejashini, dasturlar sonini, kir vazniga mo‘ljallanganini 
baholaydilar. 
2.
Xaridorlar tovarning bir atributidan qoniqishsa, boshqasi uni 
qoniqtirmaydi. Masalan, avtomobil dizayni, markasi, narxi yoqsa, uning ko‘p 
benzin sarf qilishi yoqmaydi. 
3.
Narxdan qoniqishning defferensial o‘lchovi o‘ziga xos axborot 
hisoblanib, yuqori diagnostik ahamiyatga ega. Amaliy ahamiyati ko‘p bo‘lib, 
narxdan qoniqishning o‘lchami hisoblanadi. 
Tovar narxidan qoniqish ko‘p tomonlama baholangani uchun avval 
narx-navoni bo‘lishi mumkin bo‘lgan ehtimolli darajasini kutilgan daraja 
bilan baholab mahsulotdan mahsulotga, tarmoqdan tarmoqqa, sotuvchidan 
sotuvchigacha bo‘lgan holati o‘rganiladi. 
Narxning sofligi (tiniqligi). Narx sofligi, aniqligi haqida iste’mol- chi 
to‘liq ma’lumotga ega bo‘lib, korxonaning tovarga qo‘ygan narxiga 
xaridorda ishonch hosil bo‘lishi kerak. Narxning sof belgilanganligi 
xaridorning qoniqish darajasini mezoni bo‘lib hisoblanadi. 
Bu holda 4 vaziyatga e’tibor qaratish kerak.