mustaqil ish Potok: oel004 Bajardi: Jafarov Shohjahon Bobir o’g’li Tekshirdi: Parpieva M. Toshkent 2022 Mavzu: “it-tadbirkorlikni tashkil qilishning hususiyatlari” mavzusiga keys-stadi tayyorlash case

Biznes-jarayon – bu ma’lum bir tashkiliy tuzilma doirasida kompaniyaning aniq biznes (tadbirkorlik) maqsadi amalga oshirishga yordam beradigan o‘zaro bog‘langan operatsiyalar yig‘indisidir. Bunda tuzilmaviy bo‘linmalar funksiyalari hamda ularning o‘zaro aloqalari oldindan aniq belgilangan va qat’iy tasdiqlangan.
IT tadbirkorlik amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan faoliyat sohalari ham turlicha.
IT tadbirkorlik amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan faoliyatning asosiy sohalariga quyidagilar kiradi:
-elektron marketing (Internet-marketing);
-elektron magazinlarni tashkil qilishni moliyalashtirish, shuningdek ularni sug‘urta qilish;
-buyurtma olish, tovarni sotish va to‘lovdan iborat biznes operatsiyalari;
-bir nechta kompaniya tomonidan yangi mahsulot yoki xizmatni birgalikda ishlab chiqish;
-mahsulotni birgalikda ishlab chiqarishni tashkil qilish;
-biznes ma’muriyati (soliqlar, bojxona, ruxsatlar, konsessiyalar va h.k.);
-transport xizmatlari, yuk tashish texnikasi va ta’minot usullari.
Tadbirkorlik faoliyati O‘zbekistonda ko‘p asrlik tarixga ega. O‘zbekiston katta hajm iqtisodiy resurslarga ega bo‘lgan lekin, o‘z sanoatga sarflashdan manfaatdor bo‘lmaganlar. Ular xom ashyo xarid qilib, tayyor mahsulotoarni respublikaga olib kelganlar.
SHunga qaramasdan, XIX asrning oxirlarida tadbirkorlikning bozor shakli rivojlana boshladi. Sanoat, bank, savdo kapitali vujudga keldi. Marg‘ilonda 1868 yilda birinchi bo‘g‘ dvigateli bilan ishlaydigan sanoat korxonasi ishlay boshladi. XX asrning boshlarida bu erdagi tadbirkorlarning shuhrati boshqa davlatlarga ham yoyildi.
Jumladan, O‘zbekistonda Doitboy Xo‘jaev, Fo‘zailov, Qalandarov, Xokimboev, Abdullaev, Davidov kabilarning tadbirkorlik faoliyati monopoliya darajasiga ko‘tarildi. Lekin ularning egalari chet elliklar edi (Eron va O‘rta Osiyo davlatlari bilan aloqalarni amalga oshiruvchi Moskva savdo-sanoat uyushmasi, aka-uka SHlossberglar uyushmasi, Emil Sindel hissadorlik jamiyati va h.z.). Mazkur firmalarning ko‘plab filiallari bo‘lib, ular paxtani qayta ishlash bilan shug‘ullanganlar.
1912 yilda mavjud zavodlarning 96 tasi chet el firmalariga qarashli bo‘lgan. Ularning ayrimlarigina chet ellik tadbirkorlar bilan raqobat qila olgan. Lekin shunga qaramay vatandoshlarimiz o‘ziga yarasha yutuqlarga erishgan.
SHu o‘rinda tabiiy savol tug‘iladi. Tadbirkorlik faoliyati nima? Bizneschi? Tadbirkor deganda, o‘z mablag‘i yoki qarzga olingan mablag‘ hisobiga tavakkal ish yurituvchi shaxs faoliyati tushuniladi.“Siyosiy iqtisod” ensiklopediyasida “tadbirkor” tushunchasi haqida ma’lumot berilmagan, lekin tadbirkorlik daromadi haqida ma’lumot, unda tadbirkorlik daromada xususiy ishlab chiqarish bilan bog‘liq, deb tushuntiriladi. YA’ni, unda notijorat, ijtimoiy tashkilotlar faoliyati tadbirkorlik faoliyatini o‘z ichiga olmaydi.