Мустакил иш мавзуси: автомобиль йўлларини ободонлаштириш ва жихозлаш мустакил иш режаси

Автобус алоқаси ташкил этилишининг умумий тартиби
Автобусда йўловчилар ташилишини ташкил этиш учун тегишли иншоот ва жиҳозлардан иборат бўладиган комплекслар қурилиши назарда тутилади. Бу комплексларнинг асосий вазифаси – автобусларнинг тўхташи, туриши ва жўнашини ташкил этиш, йўловчиларни олиш, тушириш, улар автобус кутиб туриши, дам олишига шароит яратиш, ҳожатхона, алоқа, овқатланиш иншоотлари билан таъминлаш ҳисобланади. Автобус алоқаси халқ хўжалигидаги ўрни, ташиш усули, йўналиши ва номланиши билан таснифланади.
Ўзбекистондаги автомобил йўллари таснифига кўра автобус йўналишлари шаҳар атрофи ва шаҳарлараро йўналишларга, шунингдек умумдавлат, республика, вилоят ва маҳаллий йўналишларга бўлинади.
Йўловчиларни ташиш турларига кўра йўналишлар шаҳар ичидаги, шаҳар атрофидаги ва шаҳарлараро йўналишларга бўлинади. Шаҳар ичидаги автобус йўналишларида йўловчиларни ташиш ва уларнинг таъминоти алоҳида кўриб чиқиладиган мавзу ҳисобланади. Бунга зарурат борлигига сабаб, шаҳар ичидаги транспорт тизимининг хусусияти бошқача бўлади ва шаҳар ташқарисидаги транспорт тизимидан фарқ қилади
Турига кўра автобус йўналишлари доимий, мавсумий, оддий, экспресс, қисқа ва махсус турларга бўлинади.
Доимий турига йил бўйи, қатъий жадвалга асосан ишлайдиган йўналишлар киради; мавсумий йўналишга йилнинг махсус даврида (эҳтиёжга қараб) ишлайдиган қўшимча йўналишлар киради; оддий йўналишларда автобуслар ҳар битта автобус бекатида тўхтайди; экспресс йўналишда автобуснинг оралиқ бекати бўлмайди ёки уларнинг баъзиларидагина тўхтайди; қисқа йўналишда йўловчилар кўп бўладиган баъзи участкаларга қўшимча автобуслар қўйилади. Махсус йўналишларга сайёҳлик-томоша йўналишлари, ўқувчиларни, ишловчиларни, мактабга, ишга олиб борадиган йўналишлар киради.
Маршрут номлари бошланиш ва тугаш пунктларига қараб белгиланади: «Тошкент-Жиззах-Самарқанд», «Тошкент-Оҳангарон-Ангрен», «Наманган-Фарғона».
Автобус ҳаракат тартиби ҳаракат жадвалига қараб белгиланади. Эксплуатация хизмати ва бошқа автобус бошқариш хизматларининг иши ҳаракат жадвалига боғлиқ бўлади. Ҳаракат жадвалига амал қилиш автобус хўжалиги асосий кўрсатгичларидан бири ҳисобланади.
Автобус ҳаракати жадвали умумий йўналиш, стацион, назорат, автобус ва йўловчи турларига бўлинади.
Умумий йўналиш жадвали – бошқа автобус ҳаракат жавдвалларини тузиш учун асос бўлади. Унда ҳар битта автобуснинг паркдан чиқиш, бошланиш пунктидан жўнаш ва охирги пунктга етиб келиш вақти ёзилади.
Йўловчилар ташилишига хизмат қиладиган ҳар битта комплекснинг камида учта – транспорт, автобусларга чиқиш ва йўловчиларга хизмат қилиш зоналари бўлиши шарт.
Транспорт зонаси тўлиқ ёки қисман бошқа транспорт воситаларининг, пиёдаларнинг ҳаракат қилишига беркилган бўлади. Унда фақат жадвал бўйича тўхтайдиган автобуслар бўлиши мумкин.
Йўловчиларни чиқариш зонасида йўловчилар автобусларга чиқарилади ва туширилади. Комплексларнинг ҳаммасида бу зона перрон, йўловчиларни чиқариш ва тушириш постларидан иборат бўлади. Перрон – кўтарилган майдонча, автобусларга чиқаётган ва тушаётган йўловчилар хавфсиз ҳаракат қилишига мўлжалланади. Перрон платформаси очиқ, ярим ёпиқ (усти ёпилган) ва ёпиқ бўлиши мумкин. Йўловчиларни чиқариш ва тушириш пости битта автобус йўловчиларини бир вақтда тушириш ва чиқаришга мўлжалланади.
Йўловчиларга хизмат қилиш зонасида кутаётган, кетаётган ва келаётган йўловчиларга хизмат қилинади. Автобус бекатлари учун бу кичик ободонлаштирилган участка, автопавильондан иборат бўлади, автостанциялар ва автовокзалларда эса йўловчилар учун алоҳида бино бўлади, унда йўловчиларга хизмат қилинишидан ташқари транспорт жараёнлари бошқарилади.
Автостанциялар ва автовокзалларда маҳаллий шароит ва ҳисобларга мувофиқ қўшимча зоналар бўлиши мумкин.