Мустақил таълим учун материаллар kirish reja Biologiya fanlari sistemasi. Biologiyaning ilmiy-tadqiqot metodlari

3. Kurtaklanib ko’payish. Ona hujayrada yadro yoki nukleoidni saqlovchi bo’rtma paydo bo’lib, kattalashadi va ajralib alohida hujayraga aylanadi. Bir hujayrali zamburug’larda, ayrim infuzoriyalarda uchraydi.
4. Sporalar hosil qilib ko’payish, sodda hayvonlarda, bir hujayrali zamburug’larda, suv o’tlarida, yashil o’simliklarda kuzatiladi. Spora ichida hujayra ko’p marta mitoz usuli bilan bo’linadi.
Ko’p hujayralilarda jinssiz ko’payish.
1. Vegetativ ko’payish. O’simliklar olamida keng tarqalgan. O’simliklarning jingalaklari, ildiz bachkisi, bachki novdalari, piyozlari, tugunaklari va ildiz poyalari, barglari orqali ko’payishi vegetativ ko’payishga misol bo’ladi.
2. Kurtaklanib ko’payish. Тuban ko’p hujayralilarda (g’ovak tanlilarda, kovakichlilarda, ayrim chuvalchanglarda) kuzatiladi.
3. Poliyembrional ko’payish. Bunda zigotaning eng dastlabki maydalanishida hosil bo’lgan hujayralar bir-biridan ajralib qolishi natijasida mustaqil rivojlanib, har qaysisi alohida organizmlarni hosil qiladi. Natijada bir tuxumli egizaklar paydo bo’ladi. Odamlarda bir tuxumdan 2—8 gacha egizaklar rivojlanishi mumkin. Ularning hammasi bir xil jinsli bo’ladi.
4. Sporalar orqali ko’payish. O’simliklarda uchraydi. yengil sporalar o’simliklarning tabiatda keng tarqalishiga imkon yaratadi.
5. Fragmentlar orqali ko’payish. Ipsimon suv o’tlarda (spirogira), tuban hayvonlarda (tuban chuvalchanglarda) keng tarqalgan. Organizm bir necha qismlarga ajralgandan keyin, har bir qismidan alohida mustaqil organizm rivojlanadi.
Jinssiz ko’payishning biologik ahamiyati. 1. Jinssiz ko’payishda faqat bitta hujayra yoki bitta organizm qatnashganligi uchun hosil bo’lgan yangi avlodlar ona avlodning ayni nusxasi hisoblanadi (ularning irsiy moddalari bir xil bo’lganligi uchun). Jinssiz ko’payishning bu xususiyatidan foydalanib hozirgi vaqtda ba’zi murakkab o’simliklar va hayvonlarning juda ko’p sonli ayni nusxalarini yaratish (klonlashtirish) ishlari yo’lga qo’yilmoqda. O’simliklarning yoki hayvonlarning ayrim yetuk somatik hujayralari ajratib olinib, maxsus sharoitda o’stiriladi.
2. Jinssiz ko’payish organizmlarning tez ko’payishini va ko’p avlod qoldirishini ta’minlaydi.