Мустақил таълим учун материаллар kirish reja Biologiya fanlari sistemasi. Biologiyaning ilmiy-tadqiqot metodlari

Мустақил таълим учун материаллар
KIRISH
Reja
1. Biologiya fanlari sistemasi.
2. Biologiyaning ilmiy-tadqiqot metodlari.
3. Biologiya fanining nazariy va amaliy ahamiyati.
Biologiya atamasi 1802-yilda bir-biridan mustasno fransuz olimi J. B. Lamark va nemis olimi G. R. Treviranus tomonidan fanga kiritilgan bo’lib, yunoncha bios — hayot, logos — fan, ya’ni hayot haqidagi fan, degan ma’noni anglatadi. Biologiya qisqacha aytganda hayot, uning shakllari, tuzilishi, rivoj-lanish qonuniyatlari to’g’risidagi fandir.
Biologiyaning tekshirish obekti bo’lib o’simliklar, hayvonlar, zamburag’lar, mikroorganizmlar, odamlar, ularning organ, to’qima, hujayra tarkibi, ularda kechadigan jarayonlar hamda organizmning shaxsiy va tarixiy rivojlanishi, jamoalari, ularning o’zaro anorganik tabiat bilan aloqasi hisoblana-di.
Biologiya fanlari sistemasi. Biologiya tabiatshunoslik fanlari qatoriga kiradi. Tekshirish obektiga ko’ra biologiya fani bir qancha sohalarga bo’linadi. Botanika — o’simliklar, zoologiya — hayvonlar to’g’risidagi fan ekanligi sizlarga quyi sinflardan ma’lum. Anatomiya — organizm va uning organlar sistemasining tuzilishi va shaklini o’rganadi. Fiziologiya — organizm va ayrim organlar, ularning hayotiy funksiyalarini tekshiradi. Sistematika — o’simlik va hayvonlarning sistematik guruhlari va ularning o’zaro qarindoshlik munosabat-lari haqidagi fan. Paleontologiya — qazilma holdagi organizmlarni, embri-ologiya esa embrionning rivojlanishini tekshiruvchi sohadir. Ba’zi fanlar biologiyaning va boshqa tabiatshunoslik fanlarining hamkorligi tufayli tarkib topgan. Organizm hayot faoliyatini tashkil etuvchi kimyoviy moddalar va jarayonlar haqidagi — biokimyo, tirik sistemalardagi fizik qonuniyatlar va ko’rsatkichlarni tadqiq qiluvchi biofizika shunday fanlardir. Umumiy biologiyaning asosiy vazifasi, hayot mohiyati, uning tuzilish darajalari, shakl-lari, rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini tadqiq qilishdan iborat.
Biologiya — sitologiya va genetika; evolutsiya ta’limoti, ekologiya, pale-ontologiya, embriologiya, molekulyar biologiya, biogeotsenologiya hamda tabiatshunoslikning boshqa sohalaridagi bilimlar asosida jamlangan kompleks fandir.