Мустақил иш Мавзу: Уйғониш даврида табиатшунослик тараққиёти ва мумтоз механиканинг вужудга келиши

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКAСИ ОЛИЙ ВA ЎРТA МAХСУС ТAЪЛИМ ВAЗИРЛИГИ МИРЗО УЛУҒБЕК НОМИДAГИ ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ ИЖТИМОИЙ ФAНЛAР ФAКУЛТЕТИ ТАБИАТШУНОСЛИК ФAЛСAФAСИ ФAНИДAН


Мустақил иш


Мавзу: Уйғониш даврида табиатшунослик тараққиёти ва мумтоз механиканинг вужудга келиши


Бажарди:Холиқулов М. Текширди: Доц. Якубова М.
Тошкент- 2022 йил


РЕЖА:
I. КИРИШ
II. АСОСИЙ ҚИСМ
1. Ньютоннинг ҳаракатга оид учта қонуни.
2. Бутун олам тортишиш қонуни.
3. Куч, импульс тушунчалари.
III. ХУЛОСА

КИРИШ

Физика фанининг ривожланиши ҳақида фикр юритишда
«Физика» тушунчаси инсон ақлининг эркин ҳолдаги ижодидир, у ташқи дунё билан бир хилда эмас».
Классик физика Ньютоннинг классик механикасидан кейин тезлик билан ривожланди ёки назарий механика ҳам деб атала бошлади. Механиканинг ўзи уч қисмдан иборат: статика, кинематика ва динамика. Классик механиканинг асоси динамикадир. Статика билан кинематика илгари ҳам бўлган.
Ньютон илгари сурган табиатшунослик масалалари бутунлай янги математик усулларни ишлаб чикишни талаб етарди. У дифференсиал ва интеграл ҳисоб асосларини ишлаб чиққан, дифференсиал ва интеграл ҳисобнинг ўзаро тескари характерга ега еканлигини кашф қилган, чексиз қаторлар соҳасида янгилик яратган. Нютон ва ундан мустақил равишда Г. Лейбнис томонидан яратилган дифференсиал хисоб ва интеграл хисоб мат. тараққиётида янги босқич бўлди. Ньютон Ньютон биноми формуласини ихтиёрий кўрсаткичга умумлаштирган, ҳисоблаш мат. си соҳасида тенгламаларни тақрибий йечиш усули ва интерполяция формуласини топган. Унинг алгебра ва геом. га оид бошқа ишлари ҳам муҳим. Нютон физика ва кимёнинг кўп соҳаларига катта таъсир кўрсатди. Баъзи оптик ва кимёвий ҳодисаларни тушунтиришда Ньютон механик моделлардан фойдаланди.
Ньютон барча сайёра ва кометаларнинг қуёшга, йўлдошларнинг еса сайёраларга улар орасидаги масофа квадратига тескари бўлган куч билан тортишишини асослаб берган. У бутун олам тортишиш қонунидан Кеплер қонунлари келиб чиқишини исботлаган. Нютон бу асарида Ой ҳаракатининг ўзига хос хусусиятларини тушунтирган, шунингдек, Йер шакли ва унинг ҳаракатига оид хусусиятларни аниклаган.