Musiqa nazariyasi

murakkab uch qismli shakllarida dinamik deb 
yuritiladigan
reprizalarning 
alohida turi uchraydi
.
Ular katta emotsional 
tо‘yinganlik va dramatik kuchlanishning yuqori darajasi bilan xususiyatlanadi.
Dinamik reprizalarning о‘ziga xos xususiyati ularning kulminatsion 
xarakteri sanaladi. Ular hamma vaqt davomli rivojlanish,butun shaklda о‘tuvchan 
rivoj yakunida yangi qirralarning tо‘planishi natijasida yuzaga keladi. 
Repriza dinamiklashuvining eng muhim omillari - faktura, orkestrovka va 
dinamika sanaladi. 

---

83 
Dinamik repriza fakturasi kо‘pincha о‘rta qism fakturasi bilan bog‘liq. 
Shopenning№ 13 c-moll noktyurnida dinamiklashuvining bunday vositasi о‘rta 
qismda triol harakatlanish sanaladi. Natijada, birinchi qismning motam- lirik 
mavzusi reprizada mutlaqo о‘zgacha xarakter kasb etadiki, uni patetik ibora bilan 
о‘xshatishadi.
Notarkibiy shakl. 
Uch qismli notarkibiy shakl uchun nostrukturaviy (erkin) 
rivojlanish xarakterli. Bu shakl tarixan cholg‘u musiqasida murakkab uch qismli 
shaklning о‘tmishdoshi bо‘lgan ariya da capoda shakllangan. Ariyalarning bu turi 
uch qismli shaklda yozilgan. Birinchi qism tugal bо‘lib, 
tonikada
 tugagan. Ikkinchi 
qism birinchisidan kayfiyat (major va minorning almashinishi), faktura, 
sur’at
 
bilan farq qiladi. Uchinchi qism, odatda, kompozitor tomonidan yozilmagan; unda 
muallif shunchaki ikkinchi qism oxirida «
da capo
» kо‘rsatmasini joylashtirganki, u
italyanchadan
“boshidan” deb tarjima qilinadi. ya’ni uchinchi qism melodik 
jihatdan birinchisini tо‘liq takrorlagan.
Nodavriy tuzilish, keng, yaxlit rivojlanish notarkibiy shaklni tarkiblisidan 
ajratib turadi.
I.S.Bax kantatalaridagi da capo ariyalari notarkibiy shaklda yozilgan. 
Notarkibiy uch qismli shakllarga romantik–kompozitorlarning keng, erkin 
simfonik rivojlanishga ega bо‘lgan ayrim yirik shakllari kiradi (Chaykovskiy. 
«Franchesko do Rimini», «Manfred»). 
Murakkab uch qismli shakl ba’zan kirish bilan ochilib, koda bilan tugaydi.