Musiqa nazariyasi

dasturiy simfoniya 
yuzaga keldi. List ijodida 
turkumni bir qismlilikka zichlashni namoyon etadigan asarlar paydo bо‘ldi (sonata 
h-moll, simfonik poemalar). 
Sonata-simfonik sikl rivojlanishida eng muhim bosqich – rus kompozitorlari 
va ,ayniqsa, P.I.Chaykovskiy ijodi bо‘ldi. Uning simfonik ijodi dunyo musiqiy 
madaniyati tarixida eng buyuk chо‘qqi bо‘ldi. 
О‘zbek simfoniyasi yaralishida hamda monodik meros va shakl hosil 
qilishning tipik milliy usullari yordamida sonata-simfonik siklning yangi 
dramaturgik asoslari tug‘ilishida katta rol о‘ynagan kompozitorlar ijodini 
nazardan chetda qoldirib bо‘lmaydi. M.Ashrafiy, G.Mushel, I.Akbarov, 
B.Giyenko, M. Tojiyev, M.Maxmudov, N. Zokirov va boshqalar shular 
jumlasidandir.
Asosiy tushunchalar: 
Sikl 
– grekcha sо‘z bо‘lib, doira, aylana degan ma’noni ifoda etadi. Siklli 
shakl umumiy g‘oya ostida birlashtirilgan u yoki bu doiradagi musiqiy obrazlar 
(sur’atlar, janrlar) ni qamrab oladi. Siklning barcha qismlari yopiq (tugal) bо‘lib, 
reprizali ijro nazarda tutilmaydi.
Syuita
 
sо‘zi ketma-ketlik, izchillik degan ma’noni anglatadi. 
 
Sonata
janr
 
sifatidakо‘p qismli turkum asar bо‘lib, bir necha shaklan 
mustaqil, mazmuni va xarakteriga kо‘ra turlicha qismlardan tashkil topadi.
 
Nazorat savollari: 
1. Qanday shakl turkumli deb ataladi?

---

110 
2. Qismlar mutaqilligi nimalarda о‘z ifodasini topadi?
3. Sikl sо‘zi nimani anglatadi? 
4. Cholg‘u musiqasida yuzaga kelgan turkumli shaklning ikki asosiy 
kо‘rinishi qaysi? 
5. Syuita sо‘zi nimani anglatadi? 
6. Syuitaga qanday qо‘shimcha raqslar kiritilgan? 
7. XIX asrda qanday syuita yuzaga keldi? 
8. Sonata haqida nimalarni bilasiz?

9. Simfoniya nima? 
10. Sonata-simfoniksikl necha qismdan tarkib topadi?

11. Konsert janri haqida nimalar bilasiz?