Musiqa nazariyasi

2. Operaning kelib chiqishi
. San’at asari sifatida opera birinchi bor XVII 
asr boshlarida Italiyada shakllangan. Operaning kelib chiqishi va rivojlanishi 
Yevropa musiqasida gomofon uslubning asta-sekin mustahkamlanishi bilan 
bog‘liq. Unda kuyning jо‘rlikdagi hissiy ifodaviyligi asosga aylandi. 
XVII va XVIII asr opera musiqasida jiddiy opera (Italiyada – “opera-seria”,
Fransiyada– “grand-opera”) va hajviy opera (Italiyada – “opera-buff”, 
Fransiyada– “opera-komik”) tarzida bо‘linish mavjud. 
Opera turlari
. Opera asari tuzilishining ikki asosiy turi ma’lum: 
1) yopiq nomerlar tizimiga asoslangan operalar; 
2) uzluksiz о‘tuvchan rivojlanishga asoslangan operalar.
Kо‘pincha bu ikki tamoyilni birlashtirish hollari, ba’zida ulardan birining 
ustunligi bilan kuzatiladi.
Kо‘pincha, nomerli strukturali operada alohida nomerlarning yakuniy 
lavhalari, ularning yakunlovchi xarakteriga qaramay, harakatning tо‘xtashiga olib 
kelmaydi, zero garmoniya va faktura vositalari bilan kompozitor gо‘yo 
kutilayotgan tanaffusni bartaraf etadi va harakatning bevosita davom etishiga
erishadi. 
Va aksincha, rechitativ tuzilishli operada va о‘tuvchan rivojlanishli turdagi 
operada yirik, mazmun va shakliga kо‘ra mustaqil, operaning qolgan musiqasidan 
anchagina aniq ajratilgan nomerlar bо‘lishi mumkin.
Opera – qurilgan mavzuiyligi xarakteriga va uni rivojlantirish usullariga 
kо‘ra ikki asosiy turga bо‘linadi: 
1)
bayonning qо‘shiq-kuyli tuzilishi ustuvorlik qiladigan operalar 
(kо‘pincha nomerli struktura bilan bog‘liq); 
2) bayonning rechitativ tuzilishi ustuvorlik qiladigan operalar (odatda, 
о‘tuvchan harakatli operaga mos keladi). 
Rechitativning u yoki bu kо‘rinishi operaning u yoki bu turiga taalluqli 
emas.Bayonning rechitativ turi uchun kuy suratini yaratish va unda aksentlarni 
(urg‘ularni) matnning nutqiy talaffuz qonunlariga muvofiq joylashtirishga intilish
xarakterli.