Musiqa nazariyasi

 
Operada 
orkestr
nafaqat rang-barang jо‘rlik vazifasini bajaradi, balki 
ayrim vaziyatlarda yagona ifoda ibtidosiga aylanadi. Orkestr nomerlariga uver-
tyura va musiqiy antraktlar kiradi. 
Kо‘plab operalarda orkestr butun asar davomida birinchi darajali rol 
о‘ynaydigan musiqiy dramaturgiyaning yetakchisiga aylanib qoladi. 
Uvertyura
– (fransuzcha
ouverture
, lot. apertura – ochilish, boshlanish, 
ibtido) opera, oratoriya, balet, drama oldidan keladigan orkestr pyesasi, 
shuningdek, sonata shaklidagi mustaqil orkestr asari.
Uvertyura
mavzu jihatidan opera musiqasi bilan bog‘lanmasligi mumkin. 
Bu holda uvertyura kayfiyati opera xarakteriga mos keladi.
Kо‘plab operalarda 
uvertyura, introduksiya va muqaddimalar spektaklning asosiy musiqiy mavzulariga
tuziladi.
Opera uvertyuralarida sonata shakli, rivojlovsiz sonata shakli, qisqartirilgan 
reprizali sonata shakli kо‘p tarqalgan. Sо‘nggi holda repriza о‘rnida koda paydo 
bо‘ladi.
Introduksiya va muqaddimalar tipidagi orkestr pyesalari 
kо‘pincha 
kichik hajmi bilan ajralib turadi, biroq anchagina uzoq davom etilishi ham 
mumkin. Opera introduksiya va muqaddimalari uchun kо‘pincha uch qismli shakl 
tanlanadi.
Orkestr antraktlari 
– 
 
(tanaffuslari) operalarda keyingi parda 
(akt)harakatlarini tayyorlaydi. Ba’zan antraktlar keyingi harakatning asosiy 
hodisasiga mos kayfiyat yaratadi. Akt ichidagi orkestr lavhalari harakat (о‘rmon, 
dengiz sohili)yoki biror hodisa sharoitini (suv toshqini, jang, yong‘in) tasvirlab 
berganida, ular haqida ham shuni aytish mumkin. Ba’zan akt ichidagi cholg‘u 
nomeri uning xarakterini belgilaydigan nom (marsh, polonez) bilan ataladi.
Kо‘rinadiki, kо‘p hollarda operadagi mustaqil orkestr lavhalari dasturiy 
musiqa sohasiga kiradi.