Муратбай нызанов ашык

cayanFa хеш
ким жууап таба алмас еди.
— 9кен, шылым ш екпей-ак, насыбай атпай-ак хеш ким- 
нен кем болтан жок. Енди «екемиз елди, жесир кемпирдин 
айтканын кыламыз ба?» — деп ислединиз бе бул исти!
Ожагамлар жым-жырт. Мен болса бар демимди ишиме 
жутып, сылт етпей отырман.
— Би лип к о й ы ц , егер еки нш и мэрте биреуиниздин 
шеккенинизди керсем яки еситсем, онда меннен жаксылык 
кутпен!
Апам 
F93en 
пенен колындагы папирос кутысын ошакка 
таслап, жанып болганша тигилип карап турды.
0жагамлар мен себепли жазыксыз гэп еситти. Ешейинде 
кешки аукатка тоймай калып, жатарда кольша жарты нан 
алып керпеге киретуБын олар, бугин табарындагы аукатларын 
да тууесип ишпеди.
М ен де ж арм а куй ы лган лекк и м ди ш ала иштим де 
ысырып койдым.
— Х,е, сен неге ишпейсен? Саган биреу бир нерсе деди 
ме? — деп жекирди апам маран.
М ен у н д е м е д и м . Ол ку т ы н ы м ен эк е л ге н и м д и , 
эжагамлардьщ бийгунэ екенлигин, мэртлигим жетип айта 
алмадым. Айтыура коркдым.
Бэринен бетер капа болтаным, мен кутынын сыртындакы 
ат секиртип турран мерт жигитги сизге мегзетип, ишимнен 
суйсинип журер едим. Енди болса ол жок. Ат секирткен 
жигит отга ж аны п кетти! Отта жанып атырран сен болып 
керинип кеттин матан! 0 з кыялыма озим исенип, тунди 
дерлик уйкы сы з атыррандай болдым. Азанда бирак жэне 
сизди кврген н ен кейин кеулим жай тапты. Сол папирос 
куты сы н тары б и р м э р т е б и зи н уй д и н алды на келип 
кисеннен шырарыуьщызды хэм босатын таслап кетиуинизди 
куттим . Я к , э й т п е д и д и з . К е й и н ги уакы тлары улы^ма 
ш екпедини з де! Д ем ек , хэм м е «Казбек»лер отка жанып 
кеткен екен д э деген бир FaMFyH ой кыялымды бийлеп, 
ишлей катгы капа болдым.
21

---

С и з и н а н а н ы з Б и й б и р а б а елти (б и з и н а п ам оны 
кебин есе «елти шеше» деп атар еди), бизикине тез-тез келип 
ту р ар еди . О л Ш ы м б ай д ары Ж элел м аксы м н ы н елтиси 
е к е н л и г и н , таррысы уш кило пахтанын устинде камалып, 
к е й и н Т ер тку л д е атылранлырын бир сапары гуррин етип 
айты п берген еди апама.
— Б а л а м а к у н д е а з а н д а би р к есе сут и ш к и зи п
ж и берм есем , ески жапсары 
ш ы р ы п
журеме деп коркдман, — 
деди ол, бир сапары келгенинде.
А п а м е к е у и к а з а н д а г ы сут п и сем ен д еген ш е бираз 
эн ги м е л еси п отырды. Мени ойын баласы деди ме, итибар 
бермеди. Т ап к ан екен ойын баласын!
— Э кеси айдалы п кеткенде улкен балам торызда, мына 
И с м а й ы л ы м ж а н а уш ж а с а р б олы п ед и . Е к е у и н и н
ортасы ндагы Сере атлы бир кызым шешектен кдйтыс болды. 
Б а р р ы п а к ы р е з и н е ай тк ан ы м д ай уш ки л о п ахтан ы н
д э р т и н е н и с л и б о л д ы . Т уни менен уй ти н ти п журген 
а г е н т л е р ы л а й п е ч т и н устине жайып кеп ти рип койган 
п а х т ам ы зд ы «хуким етке карсы саткынлык» деп, пэтикке 
илдирип кой ган шырыршыкты болса «ескиликтин калдыры» 
д еп ар к ан ы н кесип жулып алды.
— Бул ан ам н ы н услап туткан мулки, тиймендер оран, деп 
к о л ы н а асы л р ан гарры ны бир жап-жас жигит енм ени не 
туй и п ж алп еттирди.
— Б и л ем и з сизлердей халык душпанларын, шыгыршык 
п ен ен п ахтан ы н ш игитин шырарып, жууазда майын аласыз, 
талш ы ры н ан болса б ез токь
1
йсыз. Буякта хукимет еле аякка 
тура алм ай атыр. Х алы к аш! К,эне, жууазды каякка курып 
к о й ы п сы з?
— Ж ууазы м ы з жок!
— Б уй ерде уакытты алыудын пайдасы жок, барран сон 
е з и н е н - е з и айты п береди, — деп екинши биреуи раррынын 
к о л ы н а к и сен салды.
Бар керген-б илгеним и з усы. Бир хэптеден кейии ауылра 
к ы зы л стол эк ел и п курып сот болды. Сотта бизин 
Fappbi,
ж э н е к о н с ы а^ы лд агы аты шеп молла (Сапар демекш и) 
ж э н е о н ы н еки суупысына емирликке деп хуким шырарды. 
К е й и н ала ол хукимди ж эне кушейтип, бизин 
Fappbi 
менен 
ат ы ш еп м о л л ан ы Терткулде атыура берип, еки суупысын 
су р ги н ге айдаты пты .
22

---

— Менин. дэртимди сорама, келинжан, — деди кейин ауыр 
гурсинип. — Адамды куйик пенен жетпесинлик картайтар 
екен. Балаларым колыма илинип, гаррынын жокльпы енди 
умыт болар-ау дегенде урыс басланды. Туншшым Мадирейим 
биринши болып урыска кетги. Уш жылдан кейин жараланып 
кайтып келди. Ж араланса, жаралансын кез алдымда тири 
журсе болар деп кууандым. Бирак, уакты-уакты басындага ош 
кы йм ы лдап талып кала беретугын еди. Сол талманын 
биринде мени зар жылатып кете берди.
Елти шешем, кейлегинин жени менен кезин сыпырды.
— Кой, капа болман шеше, —деди апам пискен сутти 
ананыздын дунгирине куйып берип атырып. — Кудайта 
шукир, кольщ куры емес, Исмайылыц суксурдай жигит 
болды, жаман кезден сакласын.
— Шукирлигим кеп-ау шыракым, сейтсе де уйде отырып 
жабыкканда еткен емирим еске туседи. Исмайыл болса 
азанда кеткеннен гаде геугимде, геде оннанда кеш келеди. Я 
илим деген сондай-ак кыйын нерсе ме?
Сенин сонда илим деген жумыста ислейтугынынызды 
тусинбесем де ойлап койдым. Сол екен дэ жылтырак илгекли 
портфель кетеретугыньщыз!
— Кеш келсе кеш келер, тубивде аман болса болар,—деди 
апам, сизин ананызга. — Енди ол да азгана болган жок. 
Мурнына шамал енди. Бир куни келин экелип, кууантып та 
кояр еле!
— Аузьща май келин!
Расын айтсам сонда апамды жек керип кеттим. «Бир 
куни келин экелип» деген сези журегиме окдай тийди. Сол 
«бир куни» дегени кашан? Келин болмыш ким ези? Акыры 
мен еле кишкенемен дой.
К ейнинен ез ойымнан езим кысынып кеттим. Тура 
берсем апам кезимнен бар сырды окып коятугындай сыртка 
атлышп шыкгым. Карасам сиз жумыстан кайтып киятырсыз. 
Усы уакытга кешеге шыкканыма, сизин ананыздын энгиме- 
синин тап усы уакытта тамам болганына кууанып кеттим.
Бизин уйдин касынан ананыз екеумниз бирге кеттиниз. 
Бирак, сонда да маган итибар берип, дурыслап бир незер 
салмадыныз. М енин бул дуньяда бары-жогым сизге кызык 
емес сыяклы еди. Содаи арланып, жылагым келетугын еди
23

---

гейде. Бирак, жылаута коркаман. Неге жылаганымды ап 
ежагамлар билип койса... Хэр кандай айып истен ауыр 
бул мен ушын.
Сизди жакынырактан квриуге куштар едим. «Ушкь 
турган женилтек кыз болтан екен 
f o h
»
деп ойламац 
Бул мэзи балалык хэуес пе, билмеймен.
Н егедур сиз м ен и н нэзерим де баскалардан пг 
кылатутындай болып туйилгенге ме, кыялыма сабаклыкз 
окыран Пушкинге ме, Гоголыа ма.уксайтугындайсыз. 
уйдин, тусы нан хэр сапары еткенинизде жолдын 
шетинен етесиз, кайтарда да. Сонлыктан хэм 
6ocaF aj 
уйбетке, гэ жол Fa аланлап караганлыктан сизин шыр 
нызды онша серлеп кала алмас едим. Эйтеуир, шамалауь 
сиз Пушкинге уксайсыз. Ен болмаса шашларыныз.
Як- Сиз Пушкинге уксамас екенсиз. Сиз езинизге ус 
екенсиз. Мен сизди жакыннан, жузбе-жуз квриуге 
m f
болд ы м . С и зи н ш аш лары ны з да ондай буйрала
1 
ш ы йраты лы п кетпеген екен. Ол сууы квп арнала{ 
жанбауырына калын болып шыгып, етеги 
c y y F a
маль 
вскен 
y p b n y i a p F a
мегзейди екен.