Muqaddima

13-§. Juft kuch va uning momenti

1. 
   Juft kuch haqida tushuncha. Juft kuch momenti
   

M iqdorlari teng, o’zaro ma’lum oraliqda parallel va qarama-qarshi yo’nalgan ikki kuchdan iborat sistema juft kuch deb ataladi (35-shakl). Juft kuch yotgan tekislik juftning ta’sir tekisligi deb ataladi. Juft kuch tashkil etuvchi kuchlarning ta’sir kuch chiziqlari orasidagi eng qisqa masofa d juft yelkasi deb ataladi. Juft kuch jismni juft tekisligiga perpendikulyar o’q atrofida burishga intiladi. Juft kuchni biror kuch bilan almashtirib bo’lmaydi, binobarin, juft kuch teng ta’sir etuvchiga ega bo’lmaydi. Juft kuch muvozanatlashishi uchun kuchning qarama-qarshi yo’nalishda buradigan juft qo’yish kerak. Juft kuch jismni juft tekisligida aylantirishga intiladi. Juftning jismga ta’siri uning momenti bilan baholanadi. Juft kuch tashkil etuvchi kuchlardan juft kuch tekisligida yotuvchi biror O markazga nisbatan olingan momentlarining yig’indisini hisoblaymiz (36-shakl).



36-shakl



va oa-ob=d bo’lganligi uchun
Bu yerdan ko’rinadiki, juft tashkil etuvchi kuchlarning momentlarining yig’indisi moment markaziga bog’liq bo’lmay har doim juft tashkil etuvchi kuchlarning birining miqdori bilan yelkasining ko’paytmasiga teng. Bu miqdor juft momenti deb qabul qilinadi. Demak, juft momenti skalyar miqdor bo’lib, tashkil etuvchi kuchlar birining miqdori bilan juft yelkasiga ko’paytmasiga aytiladi. Agar juft kuch jismni soat mili yo’nalishiga qarama-qarshi yo’nalishda aylantirishga intilsa, juft momenti musbat deb qabul qilinadi (37-a shakl). Agar juft kuch jismni soat mili yo’nalishida burashga intilsa, juft kuch momenti manfiy deb qabul qilinadi (37-b shakl).



a) b)
37-shakl

Juft kuch momentini qisqa m deb belgilaymiz, ya’ni m( )=m, u holda m=±Fd (3.4). Juft kuch momenti, juft tashkil etuvchi kuchlardan biri ikkinchi kuchning qo’yilish nuqtasiga nisbatan olingan kuch momentiga tengligi 37-shakldan ko’rinadi ya’ni,

(3.5)