Muqaddima

DINAMIK STEREOTIP 
Miya  po
‘
stlog
‘
ining  sintetik  faoliyatini  stereotip  shaklida  vujudga  keladigan  sharth 
reaksiyalar misolida ham ko
‘
rish mumkin. Bu usulda sharth refleks hosil qilish bir nechta 
tarkibiy  qismdan  iborat  bo`lgan  shartli  signalni  o
‘
zgarmas  (ularning  kuchi,  tartibi  va 
oraliqlaridagi  vaqt  davomiyligi  bir  xil  bo`lgan)  holda  qo`llashdan  iborat.  Ammo,  bir 
nechta  shartU  signallarni  birlashtirib,  ulardan  stereotip  signal  hosil  qilishdan  awal, 
bularning  har  qaysisiga,  masalan  yorug‘lik,  metronom  —  120  (tebranish  chas-  totasi 
120/ssk), qo
‘
ng‘iroq, mstronom — 60, hushtakka so`lak ajralish shartli refleksi vujudga 
keltiriladi.  Qiyoslash  (differensirovka  chaqirish)  uchun  qo
‘
Uangan  metronom—60dan 
tashqari, hamma signallar ijobiy ta‘sir ko'rsatib, so`lak ajralishiga olib keladi. Ammo, har 
qaysi  shartli  signalga  uning  o'ziga  xos  miqdorda  so`lak  ajraladi.  Endi  bu  signallar 
ma‘lum  tartibda,  biri  ikkinchisidan  5  daqiqa  kechiktirilib  qo`llaniladi.  Musbat  natija 
beradigan signallar o‗zi uchun xos bo`lgan miqdorda so`lak ajratadi, metronom — 60 esa 
so`lak  ajralishiga  olib  kelmaydi.  Tajriba  shu  tartibda  bir  necha  kun  takrorlanib  turilsa, 
miya  po'stlogi  faoliyatida  sterotipiklik  paydo  bo`ladi  :yuqoridagi  signallarning  faqat 
bittasi,  masalan,  qo'ngiroq,  har  5  daqiqada  qo`llanilsa,  u  qolgan  hamma  signallarning 
o
‘
mini bosadi. Eng ko
‘
p so`lak ajratgan metronom — 120 o'miga tushsa, ko
‘
p miqdorda 
so`lak  ajraladi,  so`lak  ajralishini  paydo  qilmaydigan  ,  metronom  60  o‗mida 
qo`llanilganda,  arzimas  natija  beradi.  Demak,  miya  po
‘
stlog‘i  signalga  vujudga  kelgan 
dinamik  stereotip  bo
‘
yicha  javob  beradi.  Endi  qo
‘
ng‘iroq  yakka  signal  tariqasida  emas, 
balki signallar tizimining elementi sifatida qabul qilinadi. 
Tabiiy  sharoitda  odatlanishlar,  o
‘
z-o‘zidan  bajariladigan  xatti-har  akatJ  aming 
shakllanishi dinamik stereotiplarga bog‘liq. / 

---

 
 
284