Muqaddima

KO
’
CHIRIB ULASH 
Miya  po
‘
st!g
‘
ida  juda  muhim  bo'lgan  o
‘
zgaruvchan  ulanish  kuzatiladi.  O'zgaruvchan 
ulanish  malum  bir  signalning  ta‘sir  sharoitiga  qarab,  juda  ko
‘
p  vaqtincha  boglanishlar 
sababchisi bo'lishini ta‘minlaydi. Buning natijasida malum bir signalga turli sharoitlarda 
olinadigan  reaksiyalar  ham  har  xil  bo`ladi.  Masalan,  malum  bir  sliartli  signalni, 
chunonchi,  qo'ng‘iroq  tovushini  ertalab  ovqat  bilan  mustahkamlaymiz,  peshinda  esa 
oyoq terisini elektr toki bilan ta‘sirlab, shartsiz himoya refleksini (oyoqni tortib olishni) 
paydo  qilarniz.  Bu  tajriba  bir  necha  marta  takrorlangandan  so
‘
ng  yakka  shartli  signal 
(qo‘ng
‘
iroq tovushi) ertalab so`lak ajralish shartli refdeksini peshinda esa himoya shartli 
refleksini  vujudga  keltiradi.  Bu  misolda  kun  vaqti  shartli  reaksiya  tabiatini  belgilovchi, 
miya 
po‗stlog‘ini bir faoliyatdan ikkinchi faoliyatga ko'chiruvchi omil bo`lib chiqdi. Ko'chirib 
ulovchi  (pereklyuchatel)  vazifasini  tajriba  sharoitiga  yoki  tajriba  otkazuvchiga  bog'liq 
bo`lgan turli-tuman. ta‘sirlovchilar bajarishi mumkin. 
Hayotda  har  bir  ta‘sirlovchi  goho  shartli  signal,  goho  tormozlovchi  bo`lishini,  turli 
reaksiyalar  paydo  qilishini  har  kuni  kuzatamiz.  Masalan,  xayol  surib  turgan  odamning 
orqasidan  kelib  qodgan  avtomobil  signal  chalsa,  qochib  qutilish  sharth  refleksi  va 
qo'rqish  yuzaga  keladi,  holbuki,  shu  avtomobil  signalini  shoshib  turgan  odam  eshitsa 
unga intiladi va xursand bo`ladi.