Muqaddima

NAFAS VA NUTQ 
 
     Odamning nafas tizimi o‘zining asosiy vazifasi  – gazlar almashinuvinigina ta‘minlab 
qolmay,  nutq  tovushlarini  vujudga  keltirishda  ham  bevosita  ishtirok  etadi.  Ovoz 
chiqarishda  hiqildoq  asosiy  rol  o‘ynaydi.  Gapirganda  va  kuylaganda  tovush  burmalari 
jipslashadi,  nafasdan  chiqayotgan  havo  ularni  tebratib,  chiqayotgan  havo  oqimi  kinetik 
energiyasinin bir qizmi atrofga tarqaladigan akustik energiyaga aylanishidan iborat. 
     Tovush  boylamlarini  jipslashtirrish  va  ochish  yo`li  bilan  havo  oqimini  to‘xtatish  va 
tiklash akustik toiqinlar hosil qilishning asosiy usulidir. Tovushning baland-pastligi yoki 
yo‘g‘on-ingichkaligi  hiqildoq  bo‘shlig‘ining  katta-kichikligiga,  tovush  boylamlarining 
taranglashishiga, hiqildoq, til va halqum muskullarining qisqarishiga bog‘liq. 
     Nutq vaqtida nafas olish nimani qanday gapirish kerakligiga qarab o‘zgaradi. 
     Ma‘lumki,  bir nechta jumlani gapirishdan oldin odam chuqur nafas oladi. Keyin havo 
asosan  og‘iz  bo‘shlig‘i  orqali  chiqarila  boshlaydi.  Nutq  nafasining  egri  chizig‘o 
arrasimon  shaklda  bo`ladi.  Havo  ma‘lum  vaqtgacha  bir  me‘yorda,  bir  tekis  tezlikda 
chiqariladi, so‘ng tez nafas olinib, yana o‘sha tarzda havo chiqarilishi davom etadi. 
     Odamning  tovush  burmalari  bir  sekundda  80  dan  10000  martagacha  tebranishi 
mumkin.  Nafas    yo`llari  rezonator  vazifasini  bajarib,  har  qaysi  shaxsning  o‘ziga  xos 
ovozini shakllaydi. 
     Nutq uchun nafasning ixtiyoriy ravishda boshqarilishi katta ahamiyatga ega. 

---

 
 
178