|
2. Илмий педагогик стил.
Бу стилнинг характерли белгилари:
- Фикрни баён этишдаги изчиллик, материални ўзлаштиришда оддийликдан мураккабликка ўтиш;
- Кўриб чиқилаётган объектни системалаштириш ва тасниф қилиш;
- Материалларни баён этишнинг дидактик характерга эга бўлиши, назариянинг амалиёт билан боғлиқлиги.
Илмий материални бундай тасниф этиш стили мактаб, лицей, коллеж ўқувчилари, университет талабалари учун ёзиладиган қўлланма ва дарсликлар учун, хрестоматия, маълумотнома, энциклопедия ва бошқа нашрлар учун характерли хусусиятдир.
Бундай адабиётларга қўйиладиган асосий талаб тушунчаларнинг аниқ ва тушунарли бўлиши, материалнинг жонли, ишончли баён қилинишидир.
Ёш тадқиқотчиниг ҳар ҳафтада 3-4 соат ўз соҳаси устида юқори малакали педагогик жамоа билан фаол ишлаши фойдалидир. Чунки педагогик фаолият ёш мутахассиснинг дунёқарашини кенгайтиради, уни фан ва техникадаги сўнгги янгиликлардан мунтазам равишда хабардор бўлиб туришга, изланишга, ўз устида ишлашга, тартиб-интизомга, нотиқлик маҳоратини эгаллашга ўргатади.
Илмий оммабоп(публицистик) стил қатъий илмий факт ва материалларни нутқни образли ифодалаш билан уйғунлаштиришни талаб этади. Жаҳон илм-фани тарихида чуқур из қолдирган олимларнинг асарлари илмий оммабоплиги туфайли уларга катта шуҳрат келтирган. Улар фаннинг қандай яратилишини, ундаги янгилик ва ютуқларни содда, мазмунли ва таъсирчан сўзлар билан кенг оммага етказиш маҳоратига эга бўлганлар.
4-мавзу: Илмий ижод фалсафаси
РЕЖА:
1. “Ижод” тушунчаси, унинг моҳияти ва мазмуни.
2. Илмий ижоднинг фалсафий моҳияти.
3. Илмий ижод психологияси:ижод жараёнига оид дастлабки маълумотларни олиш усуллари,ижод жараёни,ижодкор шахс сифатлари.
Таянч тушунчалар: ижод, ижод жараёни, илмий ижод психологияси, илмий янгилик, илмий кашфиёт, илмий ижод усуллари, тафаккур стереотиплари, догматизм, шубҳаланиш, танқидий ёндашув, интуиция, илҳом, гений, иқтидор, ижодкор шахс.
Одатда ижод деганда кенг маънода шахс ёки илмий жамоанинг табиат, жамият ва маънавий оламни инсоннинг манфаат ва эҳтиёжлари, истак ва имкониятларига мос равишда яратишга қаратилган фаоллиги тушунилади.
Ижодий фаолиятда тадқиқотчининг аниқ бир мақсадга мувофиқ янгилик яратишга бўлган саъй-ҳаракатлари акс этади. Ижод орқали инсон онги ҳар томонлама камол топади, теварак-атрофни фаол кузатади ва яратади.
Одатда илмий, бадиий ва техник ижодкорлик мавжуд бўлиб, ижодий фаолият билан шуғулланишнинг зарур шарти шахс эркинлиги, ижодий изланиш ва ижодий фаолият натижаларининг танқид, баҳс-мунозара учун очиқлиги, ижод атрофида фикр ва ғоялар курашувидир.
Ижод илгари қарор топган тафаккур стереотипи(бир хил андозада фикрлаш), одат ва анъаналар доирасидан ташқари чиқишдир. Зеро, ижодкор шахс ўз умрини яшаб бўлган, ривожланишга ҳалақит бераётган эскиликни онгли равишда улоқтириб ташлаш орқали янгилик яратади. Ижодий фаолият туфайли эскилик ўрнига келган янги ғоялар, қарашлар ва назариялар одамлар онги ва қалбидан мустаҳкам ўрин эгаллай бошлайди, шу тариқа социал тараққиёт рўй беради. Ҳар қандай догматизм(ақидапарастлик), тафаккур қашшоқлиги ва стереотиплар, дунёқрашнинг торлиги ва нохолислик ижодий фаолиятга жиддий халақит беради.
Ҳар бир шахснинг маънавий-интеллектуал салоҳияти фақат ижодий жараёндагина ўзини тўла кўрсатиши, илгари учрамаган янгиликлар яратиши мумкин.
Инсон ижоди ниҳоятда ранг-барангдир: у бадиий, илмий, сиёсий, ахлоқий, ҳуқуқий, техник ва бошқа соҳаларда намоён бўлиши мумкин. Беморни янги жарооҳлик усули билан даволаётган врач ҳам, воқеликни бадиий тасвирлашда янги ташбеҳ ва ўхшатишдан фойдаланаётган шоир ҳам, бетакрор мусиқа яратган бастакор ҳам, сифатли маҳсулот ишлаб чиқаришда янги усулни таклиф этаётган ишчи ҳам ижодкордир.
Ижод – янгилик яратишга интилаётган шахс онгида объектив оламнинг фаол акс этиши, воқеликнинг ижодкор тафаккури, ақли, ҳис-туйғуси, бутун қалби томонидан назорат қилиниши, бошқарилиши ва айни вақтда узлуксиз равишда такомиллаштирилишидир. Гегелнинг фикрича, “ижод жараёнидаруҳнинг эрксизлик ҳолатидан покланиши рўй беради”5.
Илмий ижод – олимнинг билими, қобилиятлари ва истеъдодининг олий даражада намоён бўлиши, ўрганаётган ҳодиса моҳиятига тўлароқ ва чуқурроқ кириб боришга бўлган интилишларинингрўёбга чиқишидир.
Фанда илмий ижоднинг олий даражада намоён бўлиши – бу, янги илмий кашфиётлар, янги илмий назариялар ва янги йўналишларнинг пайдо бўлишидир.
Илмий тадқиқот жараёнида энг юксак ижодий натижаларга эришган олимларни ҳақли равишда генийлар деб атайдилар. Масалан, Чарльз Дарвиннинг эволюция назарияси, Пьер Кюри ва Мария Кьюриларнинг радиоактивлик назарияси, Альберт Эйнштейннинг нисбийлик назарияси ўзининг юксак даражадаги гениаллиги билан ажралиб туради: бу илмий кашфиётлар ҳозирги замон табиииётшунослигида катта тўнтариш ясабгина қолмай, балки ҳозирги оламнинг илмий манзарасини ҳам ўзгартирди. Айниқса, А. Эйнштейннинг илмий ғоялари туфайли ҳозирги замон олимларининг руҳи, илмий иш характери тубдан ўзгарди.
Илмий ижод долзарб илмий муаммоларни қўйишдан бошланади. Илмий тадқиқотнинг мақсади – вужудга келган муаммоларни ҳал этиш, олинган илмий натижаларни реалликни амалий ўзгартиришга татбиқ этиш, борлиқ моҳиятини яна ҳам чуқурроқ англашдир.
Илмий ижод янгиликлар кашф этиш билан бир қаторда ҳозиргача мавжуд бўлган илмий билимларни пухта эгаллашни, мавжуд билимларни танқидий ўзлаштиришни, илмий янгиликларни ҳаётга татбиқ этишни ҳам ўз ичига олади.
Самарали илмий ижоднинг зарур шарти тадқиқотчининг ички эркинлиги, шахс дунёқарашининг кенглиги, догматизмга қарши фаол курашишдир. Фандаги эркин ижод – табиат, жамият. Тафаккур соҳасида тадқиқ этилаётган ҳодисалармоҳиятини чуқурооқ тадқиқ этишга муттасил интилишдир.Фан ва тафаккурдаги эркин ижодий руҳ учун маддоҳлик, субъективизм, авторитетларга сиғиниш бутунлай ётдир. Илмий ижод учун сезгирлик, ҳушёрлик, реализм, объективлик, тадқиқот объектига танқидий ёндашиш ва эришилган илмий натижаларгашубҳа билан қараш характерлидир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
