|
Таянч тушунчалар:ижодий меҳнат,тадқиқот объекти, хотира, оний хотира, узоқ муддатли хотира, такрорлаш,илмий тадқиқот мавзуси,библиография.
Улуғ аждодларимиз янги илмий билимлар ҳосил килиш машаққатини игна билан қудуқ қазишга ўхшатганлар. Бироқ ана шу машаққатни завқли машғулотга айлантириш ҳам мумкин. Бунинг учун илмий тадқиқотга аста секин, босқичма-босқич, бир хил маромда ва системали равишда киришиш лозим.
Бунда меҳнат ва дам олиш вақти-вақти билан алмаштириб туриши, масалан, бир соат ақлий мехнатдан сўнг ярим соат очиқ ҳавода сайр қилиш, мусиқа тинглаш,ёки спорть билан жисмоний меҳнат билан шуғуллуниш мақсадга мувофиқдир.
Кўпчилик олимлар ақлий фаолиятининг самарадорлиги эрталабдан тушгача бўлган вақтга боғлиқлиги кузатилган. Сўнг куннинг иккинчи ярмида ижодий меҳнат қилишга бўлган иштиёқ ва қобилият аста-секин сўниб боради.Инглизларда кечқурун икки соат ишлагандан эрталаб бир соат ишлаган яхшироқ, деган мақол бор. Шу сабабли оғир назарий ишларни куннинг биринчи ярмига режалаштирган маъқул.
Агар тадқиқотчи системали изчил ва жиддий ишлашни билмаса, унинг ишдан толиқиши рўй бериши мумкин. Кишилар ишни тўғри ташкил этишни, самарали ишлашни билмаганлиги учун ҳам тезда чарчаб қоладилар, ижодий ишлашдан безиб қоладилар. Одамларкўп ишлаганидан эмас, балки ишни окилона ва туғри ташкил этишни билмаганликлари туфайли ҳолдан тоядилар.
Илмий татқиқот кишилардан диққатни татқиқот объектига тўла қаратишни талаб этади. Бу анча оғир ва машаққатли жараён бўлиб, турли кишиларда диққатни тезда бир жойга йиғиш ва ишга киришиб кетиш учун улардан кўп вакт талаб этилмайди (3-5 минут етади). Бошқалар учун эса ярим соатдан кўпроқ вақт талаб этилади.
Хар куни ёки ҳафтанинг охирида бажарилган иш натижаларини якунлаш ютуқ ва камчиликларни бажарилган иш сифатини анализ қилиш, яъни ўз-ўзини назорат қилиш мақсадга мувофиқдир.
Ижодий ишда узок узилишларга йўл қўйиб бўлмайди. Бу иш суръати ва самарадорлигига жиддий путур етказади. Вақтнитўғри тақсимлаш ва қадрлашни ўрганиш зарур.Иккинчи даражали номаъқул ишларга кўп вақтни ажратиш ижодий меҳнат қилишга бўлган имкониятларни камайтиради. Ижодий меҳнатнинг самарадорлиги олимнинг шаклланишига тадқиқотчининг собитқадамлиги,ҳалол ва меҳнатсеварлигига, ўз-ўзини бошқара олишига, камтарлиги, самимийлигига бевосита боғликдир(фаннинг ижодкор шахсни камол топтиришдаги ўрнива роли алоҳида бобда кўриб чиқилади).
Ижодий меҳнат самарадорлигининг иккинчи муҳим шарти-хотиранинг мустаҳкамлигидир. Яхши ва эркин хотиранинг инсон ҳаётидаги, айникса, олимлар ҳаётидаги аҳамияти жуда каттадир.
Хотира ақл ҳазинасидир. Илмий ижод олимдан кўп фактлар, тушунчалар ва тадқиқот усулларини хотирада жуда тез ва аниқ тиклашни талаб этади.Хотиранинг ўта сирли ва муҳим хусусияти шундаки у олинган тажрибани сақлаш ва тафаккур орқали предмет образини қайтадан тиклаш(эслаш) қобилиятига эгадир. Эсда сақлаш ва қайтадан яратиш жараёни ўзининг тезкорлиги ва ҳаракатчанлиги билан ажралиб туради. Хотира шахснинг индивидуал хусусиятлари билан бевосита боғлиқдир.
Шахснинг ғоявий йўналиши стратегик мақсад ва интилишлари унинг ўз касбига, оила аъзоларига, жамиятга, якин кишиларига бўлган муносабатини белгилайди; бунда хотира кучли хотира— инсон руҳияти соғломлигининг намоён бўлишигина эмас, балки доимий тажриба ва машқнинг ижобий самараси ҳамдир. Хотиранинг бир неча турлари бир-биридан фарқланади. Жумладан: оний хотира;қисқа муддатли хотира; узоқ муддатли хотира.
Оний хотира мазмунини субъект томонидан айни шу вакт(айтайлик, 45 дакика) ичида қабул қилинган барча маълумотни ташкил этади. Инсон ақли шахснинг стратегик мақсадва ниятларига мувофик оний хотирадаги маълумотларни қисқа муддатли ва узоқ муддатли хотира учун саралайди. Агар талаба мазкур фан учун олаётган билимларини фақат баҳо олиш учун эгаллаётган бўлса мақсадга эришганидан сўнг бу маълумотлар унутилади. Агар у ёки бу фаннинг ўзининг маънавий камолоти, касбини чуқур эгаллаш максадида эгалласа,бу маълумотлар узоқ вақт ва хатто бутун умри давомида хотирасидан ўчмайди.
Хотираси ёмонлигидан шикоят киладиган, хотираси паришон кишилар ишига, вазифаси ва бурчига масъулиятсиз бўлганлиги учун доимо таъна ва маломатга учрайдилар; ҳолбуки, улар ўз хотираларини тарбиялаш,хотирасини мустахкамлаш ҳақида ўйламайдилар.Ғоявий йуналиш аниқ мақсаднинг йўқлиги хотирада муайян камчиликларни келтириб чиқаради.
Ўзига нисбатан талабчан, иродали, собитқадам кишилар муттасил равишда ўз хотираларини мустаҳкамлайдилар. Бунинг учун куйидаги усуллардан фойдаланадилар:
Do'stlaringiz bilan baham: |
