Mundarija: kirish I. Ta’lim berish jarayonida innovatsion texnologialar

O‘qituvchining munosabat va muomalani boshqarishdagi xarakatlari	Avtoritar (yakka hokimlik)	Demokratik (hamkorlik)
Liberal (beparvolik, murasalilik)
1	Boshqalar fikrini o‘ziniki qilib oladi.
2	O‘ziyakka holda guruhfaoliyati.
3	Yo‘nalishini belgilaydi.
4	Tashabbuskor emas.
5	O‘zi ko‘rsatma va buyruq beradi.
6	Jamoa ishiga aralashmaydi.
7	Tashakkuri ham buyruqdek chiqadi.
8	Hamma masalalarni yuzaki ko‘rib chiqadi.
9	Boshqalir fikriga hurmat bilan qaraydi.
10	Aytilgan narsani to‘liq bajarilishini talab etadi.
11	Boshqalar fikriga tez qo‘shiladi va qabul qiladi.
12	So‘z va gaplari qattiq va qo‘pol.
13	O‘zining shaxsiy nuqtai nazari yo‘q.
14	Jamoa fikrini va tashabbusini qo‘lab quvvatlaydi.
15	Gap qaytargan va gap o‘rgatganlarni yoqtirmaydi.
16	Javobgarlikdan o‘z-o‘zidan chetlashadi.
17	Obro‘si bo‘lmatdi.
18	Intizomni qattiq talab etadi.
19	O‘z tinchini o‘ylaydi.
20	Ish natijasi bilan qiziqmaydi.
21	So‘zsiz bo‘ysunishni talab etadi.
22	Qo‘rqmasdan javobgarlikni o‘z bo‘yniga oladi.
23	Kasbini sevmaydi.
24	Tushuntirmaydi, kekin talab qiladi.
25	Jamoa ishiga tayanib ish olib boradi.
26	Talaba ga e’tiborsiz, beg‘am.
27	O‘qituvchi ekanligini yoddan chiqarib qo‘yadi.
28	O‘ziga binoqo‘yishni yaxshi ko‘radi.
29	Talabalarni erkin fikrlashga yo‘l qo‘ymaydi.
30	Talaba fikri bilan o‘rtoqlashmaydi.

17-20 ta to‘g‘ri javob “qoniqarli”;
21-25 ta to‘g‘ri javob “yaxshi”;
26-30 ta to‘g‘ri javob “a’lo”;
“REZYUME” TEXNOLOGIYASI
Texnologiyaning tavsifi. Bu texnologiya murakkab, ko‘p tarmoqli mumkin qadar muammoli mavzularni o‘rganishga qaratilgan. Texnologiyaning mohiyati shundan iboratki, bunda bir yo‘la mavzuning turli tarmoqlari bo‘yicha axborot beriladi. Ayni paytda ularning har biri alohida nuqtaridan muhokama etiladi. Masalan, ijobiy va salbiy tomonlar afzallik va kamchiliklari, foyda va zararlari belgilanadi.
Texnologiyaning maqsadi: talabalarni erkin, mustaqil va tanqdiy fikrlashga; jamoa bo‘lib ishlashga; izlanishga, fikrlarni jamlab taqqoslash uslubi yordamida mavzudan kelib chiqqan holda o‘quv mummosi yechimini topishga hamda kerakli xulosa yoki qaror qabul qilishga, jamoaga fikri bilan ta’sir etishga, uni maqullashga, shuningdek, berilganmummoni yechishda, mavzuga umumiy tushuncha berishda o‘tilgan mavzular egallagan bilimlarini qo‘llay olishga o‘rgatish.
Texnologiyaning qo‘llanishi: ma’ruza darslarida (imkoniyat va sharoit bo‘lsa), seminar, amaliy laboratoriya mashg‘ulotlarida yakka (yoki kichik guruhlar ajratilgan) tartibda o‘tkazish, shuningdek, uyga vazifa berishda ham qo‘llash mumkin.
Mashg‘ulotda foydalaniladigan vositalar: A-3 formatdagi qog‘ozlarida (guruh soniga qarab) tayyorlangan tarqatma materiallar, flomaster yoki rangda qalamlar.
Mashg‘ulotni o‘tkazish tartibi:

• 
  O‘qituvchi talabalarning soniga qarab 3-5 kishidan iborat kichik guruhlarga ajratadi;
  
• 
  O‘qituvchi talabalarni mashg‘ulotning maqsadi va o‘tkazilish tartibi bilan tanishtiradi va har bir kichik guruhga qog‘ozning yuqori qismida yozuvi bo‘lgan, ya’ni asosiy mummo, undan ajratilgan o‘quv muammolari va ularni yechish yo‘llari belgilangan, kulosa yozma bayon qilinadigan varaqlarini tarqatadi;
  
• 
  Har bir guruhlari a’zolari ularga tushgan varaqlardagi mummolarningafzalligi va kamchiliklari aniqlab , o‘z fikrlarini flomaster yordamida yozma bayon etadilar. Yozma bayon etilgan fikrlar asosida ushbu mummoni yechimini topib, eng maqbul variant sifatida umumiy xulosa chiqariladilar;
  
• 
  kichik guruh a’zolaridan biri tayyorlangan materialni jamoa nomidan taqdimot etadi. Guruhlarning yozma bayon etgan firklari o‘qib eshittiriladi, lekin xulosa qismi bilan tanishtirilmaydi;
  
• 
  o‘qituvchi boshqa kichik guruhlardan taqdimot etgan guruhning xulosasi bilan tanishtiradi;
  
• 
  o‘qituvchi guruhlar tomonidan berilgan fikrlarga yoki xulosalarga izoh berib, ularni boholaydi, so‘ngra mashg‘ulotni yakunlaydi.
  

Ilova(misol tariqasida)

Talabalar bilimini nazorat qilish
Yozma		Og‘zaki		Test		masofali
Afzal	Kamchil	Afzal	Kamchil	Afzal	Kamchil	Afzal	Kamchil
Xulosa:

Arxiv faylning afzalliklari va kamchiliklari

Afzalliklar	Kamchiliklar
Xulosa:

2.2 INFORMATIKA FANINI O‘QITISHDA INNOVATSION ISHLANMALAR YARATISH TEXNOLOGIYASI.

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Hay’atining 2010 yil 17 aprel 3/1-sonli qarori hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirining 2010 yil 28 apreldagi 164-sonli buyrug‘iga muvofiq Toshkent davlat iqtisodiyot unversitetida 2010 yil 10-14 may kunlari “Oliy o‘quv yurtida ta’lim texnologiyasini loyihalashtirish, rejalashtirish va amalga oshirish” mavzusidagi o‘quv seminari tashkil etildi. Bu seminarda ta’lim jarayonini innovatsion texnologiyalar asosida tashkil etish, uning hozirgi kundagi dolzarbligi, ta’lim jarayonida tutgan o‘rni, samarasi, afzalliklari haqida seminar-trening bo‘lib o‘tdi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Iste’dod” jamg‘armasining masofali o‘qitish markazi ham o‘z faoliyati davomida ta’lim muassasalari professor-o‘qituvchilariga “Innovatsion texnologiyalar”, “Axborot texnologiyalar va masofali o‘qitish”, “Yuksak manaviyatli barkamol shaxs” hamda “Barkamol avlodga yo‘naltirilgan tarbiya texnologiyasi” maxsus kurslari o‘tishmoqda.
Hozirgi kunda barcha ta’lim muassasalarida innovatsion texnologiyalardan foydalanib, o‘quv mashg‘ulotlarini tashkil etish, kafolatli natijaga erishish, o‘quv mashg‘ulotlarida qaytar aloqaga tayanish, ta’lim sifati va mazmunini, samaradorligini oshirish davr talabidir.
Ta’lim sohasidagi ta’lim beruvchi har bir o‘quv mashg‘ulotini yaxlit holatda ko‘ra bilishi va uni tasavvur etish uchun o‘quv mashg‘ulot jarayonlari loyhalashtirilib olinishi kerak. O‘quv mashg‘ulotlarni interaktiv metodlardan foydalanib tashkil etish, innovatsion ko‘rgazmali ishlanmalardan foydalanish talaba-o‘quvchilardagi bilim va ko‘nikmalarni, fikrlash qobiliyatlarini, hozirjavoblilik darajalarini o‘sishiga imkon yaratadi. O‘qituvchi tomonidan o‘quv mashg‘ulotining rejalashtirilish ko‘zlangan maqsadga va kafolotli natijaga erishishga zamin yaratadi. Ta’lim berish jarayonida ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi faoliyati bosqichlarining ketma-ketligi va mazmuni hamda ularda qo‘llaniladigan vositalar texnologik xaritada o‘z aksini topadi[27].
Informatika fanining ma’ruza, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarida interaktiv metodlarni to‘g‘ri tanlash va undan to‘g‘ri foydalanish o‘tilayotgan mavzuning mazmun-mohiyatini to‘liq ochib berishga xizmat qiladi. Natijada ta’lim beruvchi o‘z oldiga qo‘ygan maqsadga erishadi, hamda kelgusidagi ishlarni rejalashtiradi, ya’ni o‘tilgan mashg‘ulotni tahlil qiladi va o‘zgarishlar kiritishni belgilab oladi. O‘quv jarayoni maqsad va vazifaga, mazmunga, amalga oshirish texnologiyasiga, kutiladigan natijalarga va kelgusidagi rejalarga bog‘liqdir. Ta’lim berish jarayonida metodning mohiyati shundan iboratki, bunda mavzuning turli tarmoqlari bo‘yicha to‘la axborot beriladi. Shu sababli, ularning har biri alohida nuqtalardan muhokama etiladi. Masalan: ijobiy, salbiy tomonlari, afzalliklari va kamchiliklari, foyda va zararlari belgilanadi. Bu interaktiv metodlar tanqidiy, aniq mantiqiy fikrlashni muvaffaqiyatli rivojlantirishga hamda o‘z g‘oyalari, fikrlarini yozma va og‘zaki shaklda ixcham bayon etish, himoya qilishga imkoniyat yaratadi.
Informatika fanini o‘qitishda innovatsion ko‘rgazmali, didaktik ishlanmalar o‘quvchi-talabalarning muammoli vaziyatlarni hal qilishga bo‘lgan fikrlash qobiliyatini o‘stirishga xizmat qiladi[26].
Biz quyida Informatika fanini o‘qitishda innovatsion ko‘rgazmali, didaktik ishlanmalar yordamida o‘quvchi-talabalarga dars berishning namunaviy ko‘rinishini keltirmoqdamiz. Informatika va axborot texnologiyalar fanida “Internet-global kompyuter tarmog‘i.” mavzusini talabalarga jonli va qiziqali, mulohazalarga boy qilib o‘tish hozirgi kunning talabi hisoblanadi. Ushbu innovatsion ko‘rgazmali, didaktik ishlanmada mavzuning bayoni, o‘yinlar, test savollari o‘z aksini topgan. Innovatsion ko‘rgazmali-didaktik ishlanma MS Power Point dasturida tayyorlangan. Ishlanma o‘zining yaxshi tartibda tuzilgani bilan talabani zerktirib qo‘ymaydi. Talabani mulohaza yuritishga majbur qiladi, mavzuni mukammal o‘rganishga imkon yaratadi hamda o‘qituvchi (ta’lim beruvchi)ning kafolatli natijaga erishishiga sababchi bo‘ladi.

Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Talabalar soni: 20-50ta	Vaqti: 4 soat.
O‘quv mashg‘ulotining shakli		Ma’ruza – anjuman
Ma’ruza rejasi		Internet tarmog‘ining vujudga kelish tarixi va Internetning asosiy tushunchalari. Internet da saqlanadigan fayllar turlari. Internet arxitekturasi va Inetrnet sonli manzillari. Elektron pochta imkoniyatlari va Elektron pochta dasturlari. Elektron pochta manzillari
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi		INTERNET – global kompyuter tarmog‘i haqida ma’lumot berish. Ushbu mavzu bo‘yicha talabalar bilimini nazariy jihatdan oshirish.
Pedagogik vazifalar:		O‘quv faoliyati natijalari:
Internet tarmog‘ining vujudga kelish tarixi va Internet ning asosiy tushunchalari haqida ma’lumot beradi.		Internet tarmog‘ining vujudga kelish tarixini va Internet ning asosiy tushunchalarini bilib oladi.