Мундарижа Кириш I боб. Қувурларнинг сейсмик мустаҳкамлиги тўғрисида умумий маълумотлар масаланинг ҳолати ва тадқиқотнинг вазифалари

3.3. Зилзиланинг реал ёзувлари таъсиридаги ер ости қувурларига мураккаб шаклининг таъсири
Реал зилзилаларнинг ёзувлари тўплами таъсирида мураккаб шаклдаги ер ости қувурлари тизими сейсмодинамикаси кўриб чиқамиз. Реал зилзилаларнинг ёзувлари асосида мураккаб ортогонал ва ноортогонал шаклдаги ер ости қувурларининг кучланганлик-деформацияланганлик ҳолатини аниқлаймиз.
Ноортогонал бириктирилган ер ости қувурларининг мураккаб тизимини кўриб чиқамиз. 7-расмда ноортогонал шаклдаги қувурлар тизими ва қудуқлар келтирилган. Қудуқлар қувурлар билан қотириб бириктирилган ва грунт билан ўзаро таъсир қилаётган қаттиқ жисм кўринишида моделлаштирилган.



7-расм. I, II, III мураккаб тармоқли ер ости қувурларининг қисми
Қудуқлар цилиндр шаклга эга, унга мос равишда масса инерция моментлари ва грунт билан ўзаро таъсири коэффициентлари ҳисобланади. Ер ости қувурларининг чизиқли қисмлари ўртасида ва ушбу учта чизиқли қисмларнинг туташган жойида қудуқлари бўлган 4 та тугун бўлсин (7-расм). Ушбу тугунлар қувур координатаси бўйича дискретизация қилинганда 61, 121, 181 ва 302 рақамларга эга бўлади.
Қувур учлари грунтга маҳкамланган деб фараз қиламиз. 8-расмда кўрсатилган 2002 йил 13 майда Глорийда (AҚШ) содир бўлган реал зилзила ёзувларидаги уч компонентли тўлқиннинг ҳаракатини кўриб чиқамиз.

8-расм. 2002 йил 13 майда Глорийда (АҚШ) бўлиб ўтган зилзиланинг рақамлаштирилган сейсмограмма ёзувлари

Мисол сифатида қўйидаги бошланғич маълумотларга эга масалани кўриб чиқамиз. Ер ости қувури ва грунтнинг механик ва геометрик параметрлари қуйидаги қийматларга эга: E=2·10⁵ МПа; ρ=7.8·10³ кг/м³; D_H=0.5 м; D_B=0.49 м; k_x=0.5·10⁴ кН/м³; k_y,z=1.3·10⁴ кН/м³; C_p=1000 м/с. Сейсмик тўлқин биринчи қувур ўқи бўйлаб тарқалади. Қудуқ учун: E=2.5·10⁴ МПа; ρ=2.5·10³ кг/м³; =1 м; =0.9 м; H_uz=1 м; k_x^uz=0.5·10⁴ кН/м³; k_y,z^uz=1.3·10⁴ кН/м³ мазкур бикр тугун массаси ва унинг грунт билан ўзаро таъсирини ҳисобга олиш учун.

Ер ости қувурининг тугунлари атрофида вақт бўйича тўлиқ кучланишларнинг ўзгариши 9 расмда келтирилган.