Мундарижа Кириш I боб. Қувурларнинг сейсмик мустаҳкамлиги тўғрисида умумий маълумотлар масаланинг ҳолати ва тадқиқотнинг вазифалари

2-масала. Ер ости қувури ва грунтнинг механик ва геометрик параметрларини қуйидаги кўринишда танлаймиз: E=2·10⁵ МПа; ρ=7.8·10³ кг/м³; тўғри чизиқли қисмда k_x=1.5·10⁴ кН/м³;
k_y,z=3.9·10⁴ кН/м³; мураккаб қисмида k_x=0.5·10⁴ кН/м³; k_y,z=1.3·10⁴ кН/м³; u₀=a₀·sinω(t-f(x,y,z)/C_p)·H(t-f(x,y,z)/C_p); a₀=0.008 м; ω=2π/T; T=0.3 c; ; C_p=700 м/с; l=180 м; u_0х=u₀·cosα; u_0y=u₀·sinα·cosβ; u_0z=u₀·sinα·sinβ; μ_грунт=0.2; μ_труба=0.3; D_H=0.5 м; D_B=0.49 м. Берилган тўлқиннинг максимал тезланиши қиймати 3,50 м/с² га тенг, бу MSK-64 шкаласи бўйича 9-балли зилзилага мос келади.
Ҳисоблаш натижаларини келтирамиз. Гармоник тўлқин таъсирида
П-шаклдаги қисми мавжуд бўлган қувурдаги кучланишлар 10-расмда келтирилган. Қувурдаги тўлқин шаклини унинг атрофидаги грунтдаги тўлқиннинг шакли аниқлаб беради. Қувурда ҳам бўйлама, ҳам эгувчи тўлқин шакллари, грунтдаги тўлқиннинг “кўринувчи” тарқалиш тезлиги қувурдаги тўлқиннинг тарқалиш тезлигидан кам бўлган тақдирда, грунтдаги тўлқинларнинг шаклларига ўхшаш бўлади. Грунтнинг тўлқин мавжуд бўлмаган ҳудудида, қувурнинг тебранишлари тўлқин энергиясини атрофдаги грунтга ўтиб кетиши ҳисобига тез сўнади.

5-расм. Белгиланган вақт қийматида ер ости қувурининг узунлиги бўйича сиқувчи (чўзувчи) кучланишлари қийматларининг ўзгариши

5-расмдан кўринадики, П-шакл қисмнинг мавжудлиги ушбу қисм атрофида 20-30 м масофагача бўйлама кучланишларнинг қийматларини камайтиради.

Шу билан бирга, бўйлама куч ва куч моментидан ҳосил бўлган жамланган кучланиш баъзи ҳолатларда фақат П-шаклдаги қисмдан катта бўлиши мумкин (6-расм). П-шаклдаги компенсаторнинг мавжудлиги тўлқиннинг кейинчалик шаклланишини бузади ҳамда шу сабабли ушбу қисмдан кейин тўлқин қувурда қайтадан шакллана бошлайди. Гармоник тўлқин таъсирида кўрилаётган динамик жараён иккинчи тебраниш давридан бошлаб стационар режимга чиқади.

6-расм. Белгиланган вақт қийматида ер ости қувурининг узунлиги бўйича тўлиқ кучланишлари (σy^+, σy^-, σz^+, σz^-) қийматларининг ўзгариши