Mundarija. Kirish I bob sonni o‘rganilish tarixi

Sonning tuzilish jihatdan turlari.
Sonlar tuzilishiga ko'ra 3 xil:

1. 
   Sodda sonlar; bir, ming, ellik.
   
2. 
   Murakkab sonlar: bir ming to'qqiz yuz ellik.
   

3)Juft sonlar: besh-olti, o'ttiz-qirq, ming-ming.

Narsa-buyumning sanog’ini, joylashish tartibini, ish-harakatning bajarilish tartibini bildirgan so’zlar son deyiladi. Necha? qancha? nechanchi? so’roqlariga javob bo’ladi.

• 
  Narsa-buyumning sanog’ini, joylashish tartibini, ish-harakatning bajarilish tartibini bildirgan so’zlar son deyiladi. Necha? qancha? nechanchi? so’roqlariga javob bo’ladi.
  
• 
  Sonlar harflar bilan ham, raqamlar bilan ham ifodalanadi.
  
• 
  a) arab raqamlari: 1,2,3, 19, 1990 (sana, sinf, yil, moddalarni ifodalashda ishlatiladi).
  
• 
  b) rim raqamlari: I, IV, VI, IX, VIII, XX (asr, konferentsiya, anjumanlarni ifodalashda ishlatiladi).
  

Sonlar harflar bilan ham, raqamlar bilan ham ifodalanadi

Har qanday son raqam bilan ifodalanadi. Oz, ko’p so’zlari ham miqdorni ifodalaydi.

• 
  Har qanday son raqam bilan ifodalanadi. Oz, ko’p so’zlari ham miqdorni ifodalaydi.
  
• 
  Eski o’zbek tilida tuman (10000), lak (yuz ming) sonlari ham bo’lgan. Boshqird, uyg’ur tilida (Dmitrev fikricha) ming (10) ni bildirgan. Tarixiy so’zlar.
  
• 
  Son predmetning miqdorini bildiradi. SHuning uchun gapda predmet tushunchasini ifodalovchi otga bog’lanib keladi. Masalan: Rasulbek 4 ta gilamni mashinaga joylab bo’lguncha, terlab-pishib ketdi. (predmetning miqdorini bildiradi).
  
• 
  Azizbek birinchi ayolni imlab ko’rsatdi (tartib ifodalayapti).
  
• 
  Fe’lga bog’lanib keladi: Urgutlik tojiklarga uning bu bema’niligi malol kelgandan bir-ikki ushlab olishdi, kaltaklashdi. (S.Ahm).
  

Har qanday son raqam bilan ifodalanadi

Son otga bog’lanib kelgan konkret miqdorni ifodalaydi. Otga bog’lanmagan holda ham qo’llanadi. Bunda miqdor mavhum, abstrakt bo’ladi (hisoblashda, arifmetikada). Sonning nomi bo’lib keladi. Ikki qo’shuv ikki barobar to’rt. 2 ta nima ekanligi aniq emas.

• 
  Son otga bog’lanib kelgan konkret miqdorni ifodalaydi. Otga bog’lanmagan holda ham qo’llanadi. Bunda miqdor mavhum, abstrakt bo’ladi (hisoblashda, arifmetikada). Sonning nomi bo’lib keladi. Ikki qo’shuv ikki barobar to’rt. 2 ta nima ekanligi aniq emas.
  
• 
  I. Sonning leksik- semantik xususiyatlari: Miqdor tushunchasini ifodalaydi. Miqdor tushunchasining nomi bo’ladi.
  

Son otga bog’lanib kelgan konkret miqdorni ifodalaydi.