Mundarija kirish i-bob. O’zbekiston Respublikasi agrar islohotlarida fermer xo’jaliklarining o’rni va rivojlanishi

8-jadval
Ekinlarni almashlab ekish chizmasi

Chizma	Paxta, beda, makkajo`xori 1:2:7, 150 ga
Dala raqami	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Dala maydoni, ga	18	16	13	14	15	12	17	15	15	15
2000-yil	M/b1	B2	B3	P1	P2	P3	P4	P5	P6	P7
2001-yil	B2	B3	P1	P2	P3	P4	P5	P6	P7	M/b1
2002-yil	B3	P1	P2	P3	P4	P5	P6	P7	M/b1	B2
2003-yil	P1	P2	P3	P4	P5	P6	P7	M/b1	B2	B3
2004-yil	P2	P3	P4	P5	P6	P7	M/b1	B2	B3	P1
2005-yil	P3	P4	P5	P6	P7	M/b1	B2	B3	P1	P2
2006-yil	P4	P5	P6	P7	M/b1	B2	B3	P1	P2	P3
2007-yil	P5	P6	P7	M/b1	B2	B3	P1	P2	P3	P4
2008-yil	P6	P7	M/b1	B2	B3	P1	P2	P3	P4	P5
2009-yil	P7	M/b1	B2	B3	P1	P2	P3	P4	P5	P6

Manba: Dehqonchilik madaniyati – fermerlar majburiyati (fermerlar uchun

tavsiyalar) // O’zbekiston qishloq xo’jaligi. – Toshkent, 2013. -№6. –B. 10-13.

Almashinib ekish va texnika muammosini to’g’ri va aniq hal qilish ularni tog’ri tuzish biznes rejaning faoliyatga mosligi va uning samaradorlilik darajasini yanada rivojlantirib kutilinayotgan natijaga erishish koeffisienti o’sib ko’zlangan maqsadga erishilinadi.

3.2 Fermer xo’jaliklarida biznes reja tuzish
“Kogon Xonniev Zakirjon” fermer xo’jaligi
Kogon tumani Beklar QFY
Yer maydoni 10 ga
Mahsulot nomi paxta
Kontraksya shartnomasiga asosan mahsulot hajmi 25 tonna
O’rtacha xarid narxi 1112.9 ming so’m
Yetkazib berilgan mahsulotning qiymati 278225. Mng so’m
Kredit summasi 16693.5 ming so’m
Kreditni qaytarish muddati 18 oy (3%)
Kontraktsya shartnomasiga asosan fermer xo’jaligi davlat buyurtmasi uchun 25 tonna paxta xom ashyosi yetkazib beradi.
Yuqoridagi jadvalga asosan umumiy xarajatlari hisoblaymiz

t/r	Xarajatlar nomi	1 tonnaga yillik xarajat	Jami summa	Jami kredit
1	Ish xaki	125,8	3 143,9	1 886,3
2	Meneral ugitlar va kimyoviy vositalar	378,4	9 459,7	5 675,8
3	Yokilgi va moylash materiallari	251,5	6 287,8	3 772,7
4	Texnika xizmatlari	70,1	1 752,8	1 051,7
5	Lizing tulovlari	66,8	1 669,3	1 001,6
6	Uruglik xarajatlari	67,9	1 697,2	1 018,3
7	Usimliklarni ximoya kilish	30,1	751,3	450,8
8	Elektr energiya	27,8	695,6	417,3
9	SIU xizmati	21,1	528,7	317,2
10	KSXB	4,5	111,4	66,8
11	Yagona yer soligi	22,3	556,5	333,9
12	Agrokimyo stanstiya xizmatlari	4,4	111,2	66,7
13	Fermer kengashi	5,6	139,3	83,6
14	Boshka xarajatlar	36,7	917,9	550,7
Jami:	1 112,9	27 822	16 693
Jami paxta (tonna)	1 tonna paxta xarid narxi	Jami summasi
25,0	1112,9 ming sum	27 822,5

Demak 2016 yilda jami paxta hosilini yetishtirishda 16693 ming so’m kredit hisobidan mablag’ sarflanadi.

Yuqoridagilarga asosan fermer xo’jaliklari 2016 yilda kontraksya shartnomasiga asosan 27822.5 ming so’m yalpi daromad oladi.
Shunday qilib fermer xo’jaligi kreditni qaytarib va unga hisoblangan foizlar to’lovni amalga oshorgangandan so’ng 7345.5 ming so’m qoldiq foydaga ega bo’ladi.

T/R	Kursatkichlar nomi	Summasi (ming sum)
1	Jami maxsulot sotishdan olinadigan daromad		27 822,5
2	Umumiy xarajatlar		19 976,6
	Shundan kreditni kaytarish uchun koplanadi uz xisobidan xarajatlar		16 693,5
			2 782,3
3	Kreditga xisoblangan 3 % ustamani tulash		500,8
4	Koldik foyda		7 345,1

9-jadval

2016 yil g’alla hosili bo’yicha biznes rejasi

Asosiy ishlab chiqarish xarajatlari.
10-jadval


11-jadval

Qishloq xo’jaligi mahsulotlarining turlari.	To’liq tannarxi.
А	1
Галла__7_022_400'>Галла	7 022 400

Ish haqi.	Mineral o’g’it va kimyoviy vositalar.	O’simliklarni himoya qilish.	Urug’liq.	Mexanizatsya xizmati.
2	3	4	5	6
308 000	2 528 400	212 800	1 092 000	926 800

СИУ	ЁММ	Elektr energya.	Yagona yer solig’i.	КСХБ	Boshqa xarajatlar.
7	8	9	10		11
70 000	1 582 000	75 600	98 000	64 400	64 400

G’alla yetishtirilishidan olinadigan moliyaviy natija.
12-jadval

Qishloq xo’jaligi mahsulot turi	Ekin yer maydoni	Hosildorlik , ц/га	Ishlab chiqariladigan mahsulot miqdori tonna	Ishlab chiqariladigan mahsulotning to’liq tan narxi.
А	1	2	3	4
Галла	10	28	28	7 022 400

Olinadigan daromad.	Tijorat kimyo uchun oldingi olingan kredit summasi.	Kredit foizi.	Tijorat kimyo uchun olinadigan kredit summasi.	Kredit foizi.	Moliyaviy natija (foyda+ zarar-)
5	6	7	8
11 704 000	-	-	2 800 000	345 205	1 536 395

Fermer xo’jalklari ijaraga berilgan yer uchastkalaridan foydalanilgan holda qishloq xo’jaligi mohsuloti ishlab chiqarish bilan shug’ullanuvchi, mustaqil xo’jalik yurituvchi subyektdir. Va bundan farqli o’laroq dehqon xo’jaligi oilaviy mayda tovar xo’jaligi bo’lib, oila a’zolarining shaxsiy mehnati asosida, meros qilib qoldirilgan umurbod egalik qilish uchun oila boshlig’iga berilgan tomorqa yer uchastkasida qishloq xo’jalik mahsulotni yetishtirib realizatsya qiladi. Shuning uchun ham fermer xo’jaliklari biznes rejasi o’zining alohida jihatlari bilan qolgan barcha faoliyat turi rejalaridan farq qiladi.
Quyidagi fermer xo’jaligi chorvachilik uchun tayyorlangan biznes rejasini ko’rib chiqmiz.
Loyixani amalga oshiruvchi: - «Kogon Xonniev Zakirjon”
Faoliyat - fermerlik,chorvachilik va dehqonchilik
Kredit so’mmasi : - 100,000,000 so’m
Muddati: - 3 yil
Kredit foizi: - 9 %
Kredit maksadi: - Chorva mollari va ozuka sotib olish
1. Biznes – rejaning qisqa mazmuni.
Xozirgi sharoitda korxonalar, tashkilotlar va ishchan tadbirkorlar oldida faqatgina mahsulotlar va xizmatlarni yalpi hajmini ko’paytirish, shartnoma rejalarini ortig’i bilan bajarish emas, balki xaridorgir, raqobatbardosh bozor talablariga javob beradigan sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish, xizmatlar ko’rsatish va savdo faoliyatini kengaytirish kabi vazifalarni bajarish vazifasi qo’yilmoqda. Shu jumladan bugungi kunda eng asosiy masalalardan biri, bu chorva mahsulotlarini birinchi navbatda go’sht va uning mahsulotlarini 25-30% ga ko’paytirishdan iborat, bu soxada katta imkoniyatlar borligi va buni amalga oshirishda agrar sektorida kichik va o’rta biznesni yanada rivojlantirish, bu uchun uni barcha pog’onalarda qo’llab quvvatlash eng birinchi vazifa deb takidladi.
Mulkchilik va xo’jalik yuritish shakllaridan qatiy nazar, xar kanday xo’jalik yoki korxona va xususiy tadbirkor istemol bozorida o’z o’rni va ulushiga ega bulishi, iqtisodiy jixatdan yuqori samara va foyda olishni taminlaydigan faoliyat yuritishi kerak.