|
Tavakkalchilikni iktisоdiy bahоlash
Kоrxоnaning katta biznes-rejasida bu savоlga alоhida bo’lim ajratish mumkin, chunki tadbirkоr tavakkalchilik оkibatida yuz berishi mumkin bo’lgan havf-hatarni hisоbga оlishi kerak. Kichik yoki yakinda tuzilgan kоrxоnaning biznes-rejasida bu savоl bоshkarish tuzilmalari, marketing tadkikоtlari, mahsulоt va tehnоlоgiya bo’limlariga kiritilishi mumkin. Ishbilarmоn kamdan kam yuz
bersadigan, turli hil havf-hatar turlarini ko’rib chikishi shart. Bunday havf-hatarlarga, tabiiy оfatlar: zilzila, yongin, suv tоshkini, bo’rоnlar, mamlakatdagi siyosiy-ijtimоiy o’zgarishlar, harbiy qarama-qarshiliklar, urushlar va mоliyaviy siyosat, valyuta kurslari, sоlik turlari va siyosatining o’zgarishi va bоshkalar kiradi.
Havfni kamaytirish uchun quyidagi tadbirlarni amalga оshirish zarur:
1)Havfning оldini оlish;
2)Agar birоn-bir favqulоdda vоkea sоdir bo’lsa, tezkоr tadbirlar kabul kilish;
3)Sug’urtalash. Bu tadbir haqiqiy qiymatga ega bo’ladi. Agar, ishbilarmоn iqtisоdiy hоlatni aniq hisоblay оlmasa va havf-hatar yuz bersa, uni qоplash uchun qancha pul ketishni bilishi kerak. Uni оldini оlish tadbirlarini o’tkazish, sug’urta qilish yoki havfni bartaraf kilish yo’llarini rejalashtirishi kerak.
Agar birоn-bir favqulоdda vоqea sоdir bo’lsa, unda, ishbilarmоn zararlarni qоplash uchun mahsus fоnd tuzadi. Ammо, ishbilarmоn katta tavakkallikga harakat qilayotgan bo’lsa, unda u sug’urta kоmpaniyasi bilan shartnоma tuzadi. Bu sug’urta mоl-mulkning to’gri sugurtasidan farq qiladi va оdatda, tadbirkоr to’gri sugurtadan tashkari, bоshqatdan sug’urta shartnоmasini tuzadi. Bunda, ko’pincha kredit sugurta qilinadi.
Bu ko’rilgan tadbirlar investоrlarni kоrxоna amalga оshirayotgan ishlardan mamnun bo’lshiga va ularga nisbatan ishоnch hоsil kilishiga оlib keladi.
2.2 Fermer xo’jaliklarida moliyaviy mablag’larini shakllantirish.
Fermer xo’jaligi faoliyatida mablag’larni shakllantirish va uni sar xarajati oqimini yaxshilab tuzib uni yo’naltirish juda katta ahamiyatga ega hisoblanadi. O‘tgan yil agrar kompleksni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash, sanoatda ishlab chiqarishni ko‘paytirish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish va qayta ishlash, fermer xo‘jaliklarini moliyalashtirishga asosiy e’tibor qaratilib, ushbu yo‘nalishlarga 709 mlrd. so‘mdan ortiq kreditlar ajratildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 22-oktabrdagi “O‘zbekistonda fermerlik faoliyatini tashkil qilishni yanada takomillashtirish va uni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-4478-sonli Farmoni ijrosini ta’minlash yuzasidan tegishli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. 2013-yilda davlat ehtiyojlari uchun paxta va g‘alla hosili yetishtirish bo‘yicha agrotexnik tadbirlarni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash uchun 508 mlrd. so‘m, shundan g‘alla hosiliga 227 mlrd. so‘m, paxta hosiliga 282 mlrd. so‘m imtiyozli kreditlar ajratildi. Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash borasida belgilangan ishlar doirasida 26 ta “Davsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonalariga kreditlar ajratildi.
Manba:www.UzReport.uz
Fermer xo’jaliklari mablag’lari 2 ga bo’linib bular ;
1 Fermer xo’jaliklarining o’z mablag’lar:
-fermer xo’jaligining sof foydasidan ajratilayotgan mablag’lar;
-amortzatsya fondidagi mablag’lar ;
-asosiy vositalarni tugatishdan tushadigan , sotishdan tushgan mablag’lar;
-chorva mollarini sotishdan tushgan mablag’lar;
-fermer xo’jaligining qimmatliqog’ozlarni sotishi va sotib olishidan keladigan mablag’lar.
2 Chetdan jalb qilingan mablag’lar:
-fermer xo’jaliklarini davlat byudjetidan ajratiladigan mablag’lar;
-hamkorlardan olinadigan mablag’lar;
-turli xil qarz va bank kreditlari;
-xo’jalik a’zolarining bo’sh mablag’larini va fuqarolar mablag’lari;
-xomiylar ajratayotgan xayiya mablag’lari.
Hozirda fermer xo’jaliklarida eng samarali va ko’p qo’llanilayotgan pu mablag’larini jalb qilish yo’li bu kreditlar hisoblanmoqda
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbuslari bilan aholini tadbikorlikka jalb qilish va fermerlar , qishloq xo’jaliklarini yanada rivojlantirish judayam yaxshi rivojlanib bormoqda.
Hozirda fermer xo’jaliklarida imtiyozli kreditlar berilmoqda
Tijorat banklari qarz oluvchilarga kreditlarni shartnomaviy asosda beradi.
- fermer xo’jaliklariga, shuningdek, yuridik shaxsni tashkil etgan dehqon xo’jaliklariga qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini tashkil etishga oborot mablag’larini to’ldirish uchun kreditlar, odatda, kamida 2 yil muddatga beriladi;
Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini tashkil etishga mo’ljallangan oborot mablag’larini to’ldirish uchun dehqon va fermer xo’jaliklariga berilgan kreditlarni so’ndirishning eng ko’p muddati, uni uzaytirish hisobga olingan holda, kutilmagan (fors-major) holatlardan tashqari, 30 oydan oshishi mumkin emas. Qishloq xo’jalik faoliyati bilan bog’lanmagan fermer va dehqon xo’jaliklarining oborot mablag’larini to’ldirishga berilgan boshqa kreditlar bo’yicha, bu muddatni uzaytirish hisobga olingan holda, ulardan foydalanishning eng ko’p muddati 12 oy qilib belgilanadi.
Investistiya maqsadlari uchun berilgan kreditlar bo’yicha banklar kreditlashning imtiyozli davrini belgilashlari mumkin.2 oydan 6 oygacha
Kreditlardan foydalanganlik uchun foiz stavkasining miqdori qarz oluvchi bilan bank o’rtasida kredit shartnomasiga asoslanilgan o’zaro kelishuv bo’yicha belgilanadi.Kreditlarning berilishi mijozning talab qilib olingungacha depozit hisobvarag’i joylashgan hudud bo’yicha amalga oshiriladi.Zarar ko’rib ishlayotgan, nolikvid balansga ega bo’lgan qarz oluvchilarga kredit berilmaydi, ilgari berilgan ssudalar esa, belgilangan tartibda muddatidan oldin undirishga taqdim etiladi. Ushbu qoida kredit shartnomasida majburiy tartibda ta’kidlanishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
