Mundarija kirish I bob. Muammoni о’rganishning ilmiy-nazariy asoslari

O’yinning borishi: Logoped suzni talaffuz kiladi.Bolalar berilgan tovushning suzdagi urnini aniklaydilar. Tovush suzning boshida,urtasida yoki oxirida kelganligiga karab fishka chizikning birinchi,ikkinchi yoki uchinchi kismiga kuyiladi.Bunday uyin, logoped stolida katta format kogozi bilan yoki xar bir bolaga aloxida karton kogoz tarkatib chikgan xolda xam olib borilishi mumkin.Bolalar avval ,tovushning suzni boshida kelgan xolatini,keyin esa suzning oxirida kelgan xolatini aniklaydilar.Buni yaxshi uzlashtirib olganlaridan keyingina suzning urtasida mumkin bulgan xolatlar kurib chikiladi.

Xulosa
Nutqning fonetik-fonematik tomondan rivojlanmaganligi-bu tovushlarni talaffuz etish va idrok qilish jarayonidagi kamchiliklar natijasida bolalarda ona tilidagi tovushlarni talaffuz qilish tizimi shakllanishining buzilishidir. Bunday nutq kamchiligida nutqning idrok va talaffuz qilish nuqsonlariga asoslangan fonetik-fonematik tomonining buzilishi birinchi o‘rinda turadi.
Shu bilan birga ba’zi bolalarda leksika-grammatik taraqqiyotida yaqqol ifodalanmagan orqada qolish hollari ham kuzatilishi mumkin. Bu toifadagi bolalarga xos xususiyat artikulyatsion yoki akustik belgilariga ko‘ra farq qiladigan tovushlarning shakllanish jarayonining tugallanmagan bo‘lishidir. Bu holda bola nutqida differensiatsiyalanmagan tovushlar bo‘lishi tovushlarni almashtirish, nutqda ularni qo‘llamaslik, ko‘plab tovushlarni buzib talaffuz qilish, shuningdek tovushlarni eshitishga ko‘ra Etarli farqlamaslik kuzatiladi. Bolalarda fonetik-fonematik nutq rivojlanmaganligini bartaraf etish Maktabgacha tarbiya muassasalarida nutq kamchiliklariga ega bo‘lgan bolalarni tarbiyalash bolalar bog’chasi tarbiya dasturiga muvofiq tashkil qilinadi Fonetik- fonematik nutq kamchiligiga ega bo‘lgan bolalar ommaviy turdagi maktabgacha tarbiya muassasalarning maktabga tayyorlov guruhlariga mo‘ljallangan bilim, ko‘nikma va malakalar hajmini o‘zlashtirishlari kerak.
Fonetik-fonematik jihatdan nutq rivojlanmagan bolalar guruhlariga olib kelingan bolalar 10 oy ichida umumta’lim maktabida muvaffaqiyatli bilim olish uchun zarur bo‘lgan asosiy topshiriqlar, ko‘nikma va malakalar xajmini o‘zlashtirib olishlari lozim.
Fonetik-fonematik nutq kamchiligiga ega bulgan bolalarning ogzaki nutkini urganish shuni kursadadiki,ularning nutki kundalik mulokot extiyojlarini kondiradi.Ularning talffuzida nutkning leksik-grammatik katorida kupol buzilishlar kuzatilmaydi.Bu bolalar uchun fonematik- idrokning shakllanish jarayoni tugallanmaganligi xosdir.Nutk kamchiliklari tovushlarini notugri talaffuz kilish bilan chegaralanib kolmay,shuningdek tovushlarni yetarli farklamaslik va suzni tovush tomondan taxlil va tarkib kilishdagi Qiyinchiliklardan xam iborat.
Fonematik idrokni rivojlantirish korrektsion logopedik ishning eng asosiy yunalishidir. Bu ishlar tovushlar taxliliustidagi ish bilan uzaro bogliklikda olib oriladi. Shu bilan birga tovushlar talaffuzidagi kamchiliklarni bartaraf etish ishlarini fonematik idrokni rivojlantirishga karatilgan ishlar bilan birgalikda olb borilgandagina yaxshi natijalarga erishiladI.