Mundarija kirish. 3 I bob. Transmiluy korporatsiyalarning paydo bo’lishi va rivojlanishining ilmiy nazariy asoslari 8

¹ Milliy va jahon iqtisodivoti/Z.Yo’ldoshevjva boshq]T:Cho’!pon NMUJ, 2014. 302-bet

² Jahon lqtisodiyoti(OO Y uchun)/R.H.Shodiyev, E.R.Mahmudov.T.JIDU, 2001. 55-bet

9



BMT bildirgan yondashuvga ko’ra, transmilliy korporatsiyalar maqomi quydagi kompaniyalarga beriladi:
•o’zlarining xorijiy firmalari faoliyatini muvofiqlashtirib, boshqarib turgan kompaniyalar.
•an’anaviy ravishda yillik aylanmasi 100 mln. dollardan ortiq va kamida 6 ta davlatda filiali boMgan firmalar kiritilgan.
•rezident - davlatdan tashqarida sotilgan mahsulotlar miqdori ko’rsatkichi ham kiritildi¹
UNCTAD tomonidan berilgan ta’rifga ko’ra, transmilliy korporatsiyalar (TMK)- bosh kompaniya va uning xorijiy ffliallaridan tashkil topgan aksiyadorlik yoki aksiyadorlik bo’lmagan jamiyatlarga aytiladi. Bosh kompaniyalar o’zining mamlakatidan boshqa mamlakatlarda joylashgan korxonalaming aktivlarini asosan, kapitalining maTum miqdorini qo’lga kiritish orqali boshqaruvchi kompaniyalar sifatida e’tirof etiladi. Bunda, askiyadorlik va aksiyadorlik bo’lmagan korporatsiyalarning xususiy kapitalidagi oddiy aksiyalarniing 10%i va undan yuqorisiga egalik qilish yoki ovoz berish huquqiga ega bo’lish, korxona aktivlarini boshqarish bo’sag’asi hisoblanadi.²
TMK ning millati ko’rsatkichlari bo’lib quyidagilar xizmat qiladi:
•ro’yxatga olingan joyi;

• 
  shtab-kvartiraning joylashuvi;
  
• 
  aksiyalaming boshqaruv paketiga ega bo’lgan aksiyadorlar millati.
  

Kompaniya millatini o’z hukumati tomonidan beriladigan imtiyozlar,
subsidiyalar, soliq imtiyozlari va boshqalar aniqlaydi. Xorijiy firmalarga esa faoliyat yuritish uchun qabul qiluvchi davlat iqtisodiyotning alohida sektorlarini qoldirgan holda chegaralaydilar. Shunday qilib, ko’pchilik mamlakatlarda xorijiy firmalarga temir yoT transporti sohasida, Avstraliva va Yaponiyada neft-gaz sanoati sohasida,