Mundareja kirish 2 i-bob Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari 4

6-rasm Bank kassalari orqali amalga oshirilgannaqd pul aylanmalari hajmi⁶


2018 yilning may oyida mavsumiy omillar ta’sirida iqtisodiyotda naqd pullarga talab keskin oshgan davrda Markaziy bank tomonidan emissiyaning etarli miqdorda amalga oshirilishi keyingi oylarda nuqd pul muomalasi muvozanatlashishiga imkon yaratdi.
2018 yilning yanvar-oktyabr oylarida naqd pulning bank kassalari orqali o’rtacha oylik aylanmasi hajmi 13 trln. so’mni tashkil etib, 2017 yilning mos davriga nisbatan (6,6 trln. so’m) 2 barobarga oshishi kuzatildi.
Shuningdek, aholining naqd pulga bo’lgan talabini to’liq qondirish maqsadida bankomatlar va terminallar tarmog’i kengaytirilishi hisobiga plastik kartalardan naqd pul echib olish hajmi ko’paydi.
Inflyatsion targetlash rejimida pul-kredit siyosatining foiz kanali iqtisodiyotga ta’sir etuvchi asosiy kanal hisoblanadi. Bunda Markaziy bank qayta moliyalash stavkasining o’zgarishi iqtisodiyotdagi barcha foiz stavkalari (banklararo pul bozoridagi foiz stavkalari, depozit va kreditlar bo’yicha foiz stavkalari)ga ta’sir ko’rsatadi. Jumladan, qayta moliyalash stavkasining o’zgarishi natijasida, birinchi navbatda, banklararo pul bozoridagi foiz stavkalarida o’zgarish kuzatiladi.
Ta’kidlab o’tish joizki, 2018 yilda pul-kredit siyosati transmission mexanizmining foiz kanalini kuchaytirish, banklararo pul bozorining shaffofligini oshirish va pul bozorini samarali tartibga solish maqsadida Markaziy bank tomonidan qisqa muddatli pul resurslarini jalb qilish va joylashtirish bo’yicha banklararo pul bozorining yagona elektron platformasi yaratildi.
6-rasm. O’rtacha tortilgan foiz stavkalari dinamikasi⁷


2018 yil yanvar-iyun oylarida banklararo pul bozorida foiz stavkalari Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi, ya’ni 14 foizga yaqin darajada shakllandi.
Biroq, 2018 yilning birinchi yarim yilligi oxirlariga kelib likvidlilikning oshib borishi, o’z navbatida, banklararo resurslar bozorida foiz stavkalariga ta’sir ko’rsata boshladi Natijada banklararo depozit foiz stavkalarida iyul oyidan keskin pasayish kuzatildi.
Markaziy bank qayta moliyalash stavkasining oshirilishi hamda sentyabr oyida bank tizimidagi likvidlilikning o’tgan so’nggi oylarga nisbatan kamayishi natijasida banklararo pul bozorida depozit foiz stavkalarida "jonlanish" kuzatildi (7-rasm).
7-rasm. Qayta moliyalash stavkasi va banklararo foiz stavkalari


Bu, o’z navbatida, Markaziy bank qayta moliyalash stavkasining banklararo pul bozoridagi foiz stavkalari dinamikasiga ta’siri nisbatan kuchayganligini anglatadi. Xususan, mazkur tendentsiya sentyabr oyi oxiridan boshlab foiz stavkalarining kunlik o’zgarishida yaqqol namoyon bo’ldi.
Yil davomida banklararo pul bozorida foiz stavkalari tebranuvchan bo’lishiga qaramasdan, ushbu foizlar Markaziy bank qayta moliyalash stavkasi darajasiga yaqin darajada shakllandi. Bu esa, o’z navbatida, pul-kredit siyosati transmission mexanizmining foiz kanali ta’sirchanligi nisbatan oshganligidan dalolat beradi.