Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish

O’yin o’tkazish uchun materiallar:
* auditoriyada taxminan 2x2 metr bo’sh joy;
* 60 dona skrepka yoki gugurt cho’plari yoki boshka material bo’lishi mumkin;
* rangli skoch;
* mulk huquqi dastasi va undan kelib chiqib mulk huquqining aniq sifatlari ko’rsatilgan
tarqatma material.
1-tarqatma material
Mulk huquqi dastasi.
Mulk huquqi o’z ichiga quyidagilarni oladi:
1. Egalik qilish, ya’ni boylikni nazorat qilish huquqi.
2. Foydalanish huquqi.
3. Boshqarish, ya’ni boylikdan kim, qanday foydalanishini ta’minlash masalasini hal
etish, echish huquqi.
4. Daromad olish huquqi, ya’ni boylikdan foydalanishdan kelgan natijalarga ega bo’lish
huquqi.
5. Tasarruf qilish, ya’ni boylikni begonalashtirish, boshqacha aytganda sotib yuborish,
iste’mol qilish, o’zlashtirish yoki yo’q qilib yuborish huquqi.
6. Xavfsizlik, ya’ni boylikni ekspropriatsiya (tortib olish) qilishdan, tashqi muhitdan,
chetdan etkaziladigan ziyonlardan himoya qilish huquqi.
7. O’z boyligini meros qoldirish huquqi.
8. Boylik sohibi bo’lishning muddatsizligi huquqi.
9. Tashqi muhitga zarar keltiradigan tarzda mulkdan foydalanish
usullarini ta’qiqlash.
10. Qarzini to’lash javobgarligi, ya’ni boylikdan qarzni to’lash uchun
foydalanish imkoniyatlariga ega bo’lish huquqi.
11. Buzilgan huquqni tiklashni ta’minlovchi tartib va
institutlarning mavjud bo’lishini ta’minlash huquqi.
Ana shu xuquqlarni bir butun holda olib qarasak, ularni umumiy ravishda quyidagi
sifatlari: universalligi, mulkni faqat uning egasiga tegishli bo’lishi, qo’lma-qo’l o’tishi, huquqiy
ta’minlanganligi bilan biron bir qaror qabul qilishga ta’sir ko’rsatadi.
2-tarqatma material
Mulk huquqining aniq belgilangan sifatlari:
*Universalligi.
*Xamma tovarlar, xizmatlar va resurslar mulk hisoblanadi. Ulardan foydalanish, imtiyoz
va cheklashlarning barchasi belgilangan.
*Uning faqat mulk egasiga tegishli bo’lishi.
*Mulkka egalik qilish va foydalanishdagi xarajatlar va olingan foyda, natija mulk egasiga
qarashli bo’ladi. Ulardan boshqalarning foydalanishi, sotish yoki ijaraga berish orqali amalga
oshishi mumkin.
*Mulkni qo’lma-qo’l o’tishi.
*Mulkchilik huquqi bir mulk egasidan boshqasiga o’tishi mumkin. Bunda mulkni
merosga qoldirish, sotish, hadya qilish, qarzni to’lash kabilar orqali mulk qo’lma-qo’l o’tishi
mumkin.
*Xuquqiy ta’minlanganligi.
*Mulkchilikning barcha huquqlari qonuniy yo’l bilan himoya qilingan. Boshqa kishilar
tomonidan sanktsiyasiz birovning mulkini egallab olish, yoki nazorat qilish ma’n qilingan.
Bu tarqatiladigan materiallardan talabalar tadqiqot o’tkazish jarayonida foydalanadilar.
Shunday qilib tadqiqotni amaliy o’yin o’tkazish bilan boshlaymiz.