Мукаддима



Download 0,82 Mb.
bet83/100
Sana14.06.2022
Hajmi0,82 Mb.
#668000
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   100
Bog'liq
Botanika Mustafayev 2010

Апокарп уругчи - битта гулда бир неча мева баргидан вужудга келган мустакил бир – бири билан бирлашмаган уругчилар туплами (айиктовон, сувйигар, магнолия сингари усимликлар) ва ценокарп уругчи - бир неча мева баргнинг ён томонлари билан бирлашиб бир бутун уругчи хосил килиши.
Ценокарп уругчининг куйидаги уч хилини бир- биридан фарк килиш мумкин;
1)Ценокарп-геницейлари бир- бири билан бирлашган, мева барглари куп хонали (уйли, булимли), тугунча хосил килади:
2) Парокарп- геницейлари бир- бири билан бирлашган мева барглар бир хонали (уйли, булимли) тугунча хосил киалади.
3) Лизокарп-геницейлари бир- бири билан бирлашган, мева барглари бир бутун тугунча хосил килади. Лекин поракарп лизокарп тугунчалардан фаркли равишда бир неча булимларнинг бирлашишидан иборат.
Мегаспорагенез. Уругчи (гаметофит) куртак халтасининг ривожланиши.
Мегоспора уруг куртак нуцеллусида шаклланади. Уруг куртакнинг пусцеллуси субэпидермал катламда келганга кадар мегаспоранинг уругчи хужайраси – ягона архиспориал хужайра шаклланади. Бу хужайра редукцион булиниб туртта мегоспора хосил килади. (Расм-60) Бу спораларнинг ривожланиши бир хилда бормайди. Улардан бири бошка учтасига нисбатан тезрок ривожланади, бунинг натижасида колганлари ривожланишдан тухтайди ва дегенерацияланади. Колган ягона мегоспора тез усабошлайди. Шуни таъкидлаш лозимки, мегаспоралар редукцион булиниш йули билан вужудга келаганлиги туфайли бу мегаспора гаплоид хисобланади.
Мегаспоранинг усиши ва уругчи гаметофитнинг тараккиёти мегаспораларнинг тулишиши ва хужайранинг тузилишдан бошланади. Мегаспора ядроси устма- уст уч марта булинади. Натижада хужайра кучли равишда узаяди ва мегоспорада 8та ядро хосил булади.
Улардан 4та таси мегаспора хужайрасининг бир кутбида ва яна 4таси иккинчи кутбида жойлашади. Бу пайтда 8 ядроли уруг кртак нуцеллусининг марказини эгаллайди. Саккизта ядро хосил булгач, улар уртасида маълум даражада дифференцияланиш (вазифаларни булиб олиш) содир булади. Мегаспоранинг хар кайси кутбида унинг маркази томон биттадан ядро силжий бошлайди. Бу ядролар кутб ядролари деб юритилади. Колган учта ядронинг уз цитоплазмаси шаклланиб, микропиляр (уруг йули) томон йуналади. Улардан бири катталиги билан бошка иккитасидан фарк килиб, уругчи –тухум хужайра хисобланади. Тухум хужайра ёнида жойлашган иккита ядро хам уз хужайраси тузилишига эга булиб, синергидлар деб юритилади. Тухум хужайранинг ядроси бошкаларга нисбатан анча катта. Унинг юкори томонида катта хажмли вокуола жойлашган. Шу белгиларига кура, тухум хужайрани синергидлардан осонлик билан фарк килиш мумкин. Тухум хужайраси жойлашган кутбнинг карама- карши томондаги учта ядро хам уз цитоплазмасини шакллантиради ва учта мустакил хужайрага айланади. Бу хужайралар антиподлар гуруппасидан иборат. Марказдаги иккита кутб ядролари бир- бири билан кушилади.
Шундай килиб, ёпик уругли усимликнинг ягона мегаспораси, усиб мегаспорангий ичида еттита хужайрали уругчи гаметафитлар хосил килади. Шундан куриниб турубдики, етилган уругчи гаметофитда архиганийнинг хатто изи хам йук, унда факат битта уругчи гамета синергитлар билан ёнма- ён турган тухум хужайраси мавжуд.
Ёпик уругли усимликларнинг гаметафити кучли равишда редукцияланган. Уз тузилишига кура, у нафакат папаротникларнинг куп хужайрали уругчи гаметафитидан, балки очик уруглилар гаметофитидан хам кескин фарк килади.
Ёпик уругли усимликларнинг гомитофити ташки куринишига кура, халтага ухшаш булганлиги ва уругланишдан сунг ундан (куртак, эмбрион) вужудга келганлиги туфайли уни зародиш (муртак) халтаси деб юритилади.
Шаклланган муртак халтаси хужайра ва синергидлардан антиподлар ва икки кутб ядросини кушилишидан вужудга келган марказий муртак халтасининг иккиламчи диплоид ядросидан иборат. Шундай куринишда тухум хужайраси уругланишга тайёр булади. (Расм- 60 )
Барча спорали ва очик уругли юксак усимликлардан фаркли равишда ёпик уругли усимликларда куш уругланиш содир булади. (Расм- 61)
Муртакнинг етилиш пайтида уругчилик тумшукчаси узидан ширин суюклик ажратади. Бу суюклик юкорида таъкидланганидек, гул чанги учун озика вазифасини бажаради. Уругчи тумшукчасига тушган чанг дархол уса бошлайди ва чанг найини хосил килади. Уругчининг устунчаси оркали утадиган чанг йули буйлаб тухум хужайраси томон усаётган чанг найида вегетатив ва генератив ядроларнинг шу йуналишдаги харакати давомида генератив ядро иккига булинади ва иккита ядроси хамда цитоплазмасига эга булган сперма хужайралари хосил булади.
Тугунчага утган чанг найи усишни давом этдириб, микропиле оркали иуцеллусга, ундан эса муртак халтасига утиб, уз махсулини тукади. Муртак халтасига икки сперманинг бири тухум хужайраси билан кушилиши натижасида диплоид зигота, иккинчиси марказда турган муртак халтасининг диплоид ядроси билан кушилиши натижасида триплоид ядро вужудга келади. Чанг найининг вегетатив ядроси ва шу ядро жойлашган хужайрадаги цитоплазма муртак халтаси цитоплазмасида хазм булиб кетади.
Шу тарика куш уругланиш содир булади. Уругланган хужайрасидан уруг (муртаги), муртак халтасининг уругланган марказий триппоид ядросидан эса эндосперм вужудга келади.
Куш уругланишнинг биологик ахамияти нихоятда ктта. Усимликлар оламининг бутун тарихий тараккиёт давомида, уларнинг ривожланиш циклида куш уругланиш ва триплофазанинг содир булиши усимликлар оламининг хеч бир группасида кузатилмаган ягона ходиса хисобланади. (Расм-62)
Шу билан бирга триплоид муртак учун зарур озик моддал хисобланган ва узида ота-онанинг ирсий хусусиятини мужассамлантирган эндоспермда уз аксини топади.

Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish