Мужизакор бола

БОЛАНИ СОЛИШТИРИШ

Бу энг катта хато. Болаларимизни бошқа тенгдош болаларга шундай солиштирамиз. Ҳатто, буни очиқдан очиқ айтамиз: «Ўртоғинг Шокирни қара, ақлли, аълочи, сен эса ғирт ахмоқсан».

Бу гапингиз билан Шокир ва ўғлингиз ўртасида Хитой деворини қуряпсиз. Бу девор нафрат устига қурилади. Кимники болаларга ўрнак қилиб, уни мақтаб, боламизни камситсак, билингки, намунали бола унинг душманига айланади. Худдики, шу Шокир бўлмаганда онам мени ахлоқсиз демас эди. Барига шу Шокир айбдор дегандай.
Хўш, Шокир аълочи, ақлли ҳам дейлик. Сизнинг фар-зандларингиз эса паст баҳоларга ўқияпти. Тушуниши паст. Жиғибийрон бўласиз. «Нега Шокир аълочи, сен иккичи-сан?» Қани бу ерда мантиқ. Ахир сизнинг болангизнинг отаси Эрмат, Шокирнинг дадаси Шермат. Фарқи борми? Шокирнинг ота ва онаси Шермат ва Шаҳло. Сизнинг фар-зандингизнинг ота ва онаси Эрмат ва Эркиной. Шокирнинг бобоси ва бувиси ҳам бошқа. Сизларнинг ота ва онангиз ҳам. Шермат ва Шаҳло ўқимишли, зиёли инсонлар. Бобо-бувилари ҳам. Сизники эса ҳунарманд усталар. Фарқи борми?
Шокир яратилаётганда Шерматдан, Шаҳлодан ва бобо-бувиларидан нусҳа олиб, унга жойланади. Сизнинг бо-лангизга эса сизлардан. Шундай экан, нега болалар бир хил бўлсин. Сиз, умуман, китоб ўқимаган бўлсангиз, қандай қилиб болангиз китобга қизиқади.
Уни қизиқтириш мумкин. Бола сизнинг қорнингизда ривожланаётган пайт кўп китоб ўқисангиз. Барибир аввал ўзингиз намуна бўлинг. Бола сизнинг аксингиз. Шундай экан, кимнингдир фарзанди билан ўзингизнинг фарзан-дингизни солиштирманг. Ҳар бири алоҳида дунё.
Ҳар бир синфда бешга, тўртга, учга ўқийдиган бола бўлади. Баъзи болалар дарров англайди. Баъзилари секинроқ. Баъзилари эса анча секин англаб етади. Аъло-чилари дарров саволингизга жавоб бериб қўя қолишади. Қолганлари ўйлашга ҳам улгурмай қолади. Шунинг учун мен: «Ким айтади?» - деб, аввал кимлар айта олишини билиб оламан. Ва секинроқ англайдиганидан сўрайман. Мени мактабда паст ўзлаштирувчи ўқувчилар ҳам яхши кўришади. Улардаги меҳр бўлакча.
Гап болаларни солиштириш ҳақида бораётган экан, ҳат-то, бир оилада дунёга келган болаларнинг кўриниши бир-бирига ўхшаса-да, ички оламлари ўзгача бўлади. Шунинг учун ҳам болаларни солиштириш умуман тўғри эмас.