Muhandislik grafikasi va kompyuterda loyihalash

Silindr sirtning yoyilmasini yasash
Silindrning yoyilmasini yasash uchun, yasovchilarining haqiqiy uzunliklarini va normal kesimining haqiqiy ko’rinishini bilish kerak. Silindrning yasovchilariga perpendikulyar bo’lgan tekis­lik bilan kesilishidan hosil bo’lgan tekis shakl shu silindrning normal kesimi deb ataladi.
To’g’ri doiraviy silindrning yoyilmasi. Asosining diametri d, balandligi h bo’lgan silindr yon sirtining yoyil­masi to’g’ri burchakli turtburchak bo’ladi. Turtburchakning tomonlaridan biri h ga, ikkinchisi πd ga teng (42-rasm, a).
Qiya kesilgan doiraviy silindrning yoyil­masi. 42-rasm, b da frontal proyeksiyalovchi P tekislik bilan qiya kesilgan to’g’ri doiraviy silindrning yoyilmasini yasash ko’rsatilgan. Silindrning qiya kesilgan asosi ellipsdir; bu ellips yoyilmada sinusoida ko’rinishida tasvirlanadi. Sinusoidaning amplitudasi a kesmaga teng, davri silindr asosi aylanasining uzunligiga, ya’ni πd ga baravardir.

42-rasm.
Bulardan foydalanib, sinusoidani tubandagicha yasash mumkin. Silindr asosi aylanasining uzunligini (πd ni) teng n ta (masalan, 12 ta) qismga bo’lamiz va bo’luvchi nuqtalar orqali silindrning yasovchilariga parallel qilib to’g’ri chiziqlar o’tkazamiz. Shundan keyin silindrning o’qidagi 2a kesmada diametri shu kesmaga teng yarim aylana chizamiz va uni 6 ta teng qismga bo’lamiz. Bo’luvchi nuqtalar orqali gorizontal chiziqlar o’tkazamiz. Bu chiziqlarning tegishli vertikal chiziqlar bilan kesi­shuv nuqtalari silliq egri chiziq bilan tutashtirilsa, sinusoida hosil bo’ladi. Yasashdan ko’rinib turibdiki, yoyilmani bu usul bilan chizish uchun silindrning gorizontal proyeksiyasi kerak bo’lmaydi, shuning uchun epyurda u ko’rsatilmagan.


15-mavzu.
Sirtlarning o’zaro kesishuvi va ularni yasash usullari.
Turli buyumlar, mashina detallari va muhandislik inshootlari har xil geometrik shakllardan (ko’pyoqlar, konuslar, silindrlar va boshqalardan) tuzilgan deb qarash mumkin. Ular sirtlarining kesishuvi natijasida tekis yoki fazoviy egri chiziqlar hosil bo’ladi. Buyumlarni, mashina detallarini va inshootlarni tasvirlashda chizmada bu chiziqlarning proyeksiyalarini yasashga to’g’ri keladi.
Quyida geometrik sirtlarning o’zaro kesishuvidan hosil bo’ladigan chiziqlarni yasash usullari bayon qilinadi.