Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti “Telekommunikatsiyada boshqaruv tizimlarining apparat va dasturiy ta’minoti” kafedrasi

 
 
 
 

---

12-Laboratoriya ishi.
DHCP xizmatini tashkil etish va sozlash 
Ishdan maqsad
: DHCP xizmatini tashkil etish va sozlashni o’rganish.
Topshiriq 
Ushbu laboratoriya ishida quyidagi vazifalarni bajarishingiz kerak: 
- 12.1-rasmda ko’rsatilgandek qurilmalar interfeyslarini sozlang va 
tekshiring; 
- DHCP funksiyasini yoqing; 
- Global pool asosida DHCP ni sozlang; 
- Interfeys asosida DHCP pool ni sozlang; 
- Natijalarni tahlil qiling. 
Nazariy qism 
 
TCP/IP protokoli to‘plamidan foydalanadigan har bir kompyuter o‘z IP 
manzilini bilishi kerak. Agar kompyuter sinfsiz manzilni ishlatsa yoki 
tarmoqostining a’zosi bo‘lsa, shuningdek, uning quyi tarmoq maskasini bilishi 
kerak. Bugungi kunda aksariyat kompyuterlar ikkita ma’lumotga muhtoj: boshqa 
tarmoqlar bilan bog’lanish uchun standart protokol manzili va manzillar o‘rniga 
nomlardan foydalanish uchun serverining manzili. Boshqacha qilib aytganda, odatda 
to‘rtta ma’lumot kerak: 

Kompyuterning IP manzili; 

Kompyuterning tarmoqosti maskasi; 

Marshrutizatorning IP manzili; 

DNS serverining IP manzili. 
Ushbu to‘rtta ma’lumot konfiguratsiya faylida saqlanishi mumkin va yuklash 
jarayonida kompyuter tomonidan unga kirish mumkin.
 
Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP) - bu disksiz kompyuter yoki 
birinchi marta ishga tushirilgan kompyuter uchun to‘rtta ma’lumotni berish uchun 
yaratilgan mijoz-server protokoli. DHCP BOOTP ning vorisi hisoblanadi. BOOTP 

---

eskirgan deb hisoblansa ham, konfiguratsiya uchun BOOTP dan foydalanadigan 
ba’zi tizimlar mavjud bo‘lishi mumkin. Bootstrap Protocol (BOOTP) - bu DHCP 
ning dastlabki avlodidir. Bu RARP protokolining ikkita kamchiliklarini bartaraf 
etish uchun mo‘ljallangan mijoz-server protokoli. Birinchidan, u mijoz-server 
dasturi bo‘lganligi sababli BOOTP serveri Internetning istalgan joyida bo‘lishi 
mumkin. Ikkinchidan, yuqorida biz aytib o‘tgan barcha ma’lumotlarni, shu jumladan 
IP manzilni ham berishi mumkin. Yuqorida tavsiflangan to‘rtta ma’lumotni berish 
uchun, u RARP protokoli bo‘yicha barcha cheklovlarni olib tashlaydi. BOOTP - bu 
statik konfiguratsiya protokoli. Mijoz o‘z IP manzilini so‘raganda, BOOTP serveri 
mijozning fizik manzili va uning IP manzili bilan mos keladigan jadvalga murojaat 
qiladi. Bu fizik manzil va mijozning IP manzili o‘rtasidagi bog’lanish allaqachon 
mavjudligini anglatadi. Ulanish oldindan belgilanadi. 
Dinamik konfiguratsiya protokoli kerak bo‘lgan ba’zi holatlar mavjud. 
Masalan, xost bir fizik tarmoqdan boshqasiga o‘tganda, uning fizik manzili 
o‘zgaradi. Boshqa bir misol sifatida, host vaqtincha IP manzilidan foydalanilishini 
xohlaydigan holatlar mavjud. BOOTP bu vaziyatlarni bajara olmaydi, chunki fizik 
va IP manzillar orasidagi bog’lanish statik va ma’mur tomonidan 
o‘zgartirilmaguncha jadvalda saqlanadi. DHCP protokoli TCP/IP modelining 
amaliy sathi protokoli bo'lib, mijozga IP manzilini belgilash uchun ishlatiladi. Bu 
uning nomidan kelib chiqadi - Dynamic Host Configuration Protocol. IP-manzil har 
bir mijozga, ya'ni mahalliy (local) tarmoqdagi kompyuterga qo'lda belgilanishi 
mumkin. Ammo yirik tarmoqlarda bu juda ko'p mehnat talab qiladi, bundan tashqari, 
mahalliy tarmoq qanchalik katta bo'lsa, konfiguratsiya paytida xatolik ehtimoligi 
shunchalik yuqori bo'ladi. Shuning uchun DHCP protokoli IP manzillarni 
tayinlashni avtomatlashtirish uchun yaratilgan. DHCP ushbu kamchiliklarni bartaraf 
etish uchun ishlab chiqilgan. Protokol birinchi marta 1993 yilda RFC 1531da 
belgilangan, ammo tavsifga o'zgartirishlar kiritilgan. Bugungi kunga kelib, 
protokolni tartibga soluvchi asosiy hujjat RFC 2131 hisoblanadi. IP-konfiguratsiya 
jarayonini avtomatlashtirishdan tashqari, DHCP ulanish tekshiruvini va bir kichik 

---

tarmoqdan ikkinchisiga o'tishni soddalashtirishga imkon beradi, tizim ma'muri 
uchun xabarnomalarni jurnallarda qoldiradi. 
DHCP mijozi va serveri bitta tarmoqda yoki turli tarmoqlarda bo‘lishi 
mumkin. Amaliyotda juda keng tarqalgan bo‘lmasa ham, ma’mur mijoz va serverni 
12.1-rasmda ko’rsatilganidek bir xil tarmoqqa joylashtirishi mumkin.
12.1-rasm. Mijoz va server bir tarmoqda
Amaliy sathning boshqa jarayonlarida bo‘lgani kabi, mijoz bitta tarmoqda, 
server esa bir necha boshqa tarmoqlar bilan ajratilgan holda bo‘lishi mumkin (12.2- 
rasm). 
11.2-rasm. Mijoz va server ikki turli xil tarmoqda