|
Muhammad AL-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti Farg`ona filiali
Fan: Telekommunikatsiyada Suniy Intelekt
O`qituvchi: Maxmudov I.A
Amaliy ish -4
Tayyorladi: Doston Soataliyev.
Guruh: 630-18
4-Amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Bilimlarni ifodalash modellari: mantiqiy model.
Ishdan maqsad: Mantiqiy modellar strukturasi
Nazorat savollar
1. Bilimlarni ifodalash modellari: mantiqiy model.
2. Ekspert tizimlar
JAVOBLAR
Predikat mantiqi - mantiq algebrasining (yoki taklif mantiqining) rivojlanishi. Taklif mantig'ida faktlar hech qanday tuzilishga ega bo'lmagan va "1" yoki "0" ("ha" yoki "yo'q") qiymatlarini qabul qiladigan harflar (nomlar yoki identifikatorlar) bilan belgilanadi. Predikatlar mantiqida faktlar n-ar mantiqiy funksiyalar - predikatlar F(x 1 ,x 2 ,...,x m ) bilan belgilanadi, bu erda F - predikat (funktor) nomi va x i - argumentlar. predikat. Predikat nomlari bo'linmaydi, ya'ni. atomlar deb ataladi. Argumentlar f(x 1 ,x 2 ,...,x m ) atomlar yoki funksiyalar boʻlishi mumkin , bu yerda f funksiya nomi va x 1 ,...,x m , xuddi predikat argumentlari domen o'zgaruvchilari yoki doimiylardir. Predikatni talqin qilish (boshqacha aytganda, konkretlashtirish) natijasida funktorlar va argumentlar mavzu sohasidan (satrlar, raqamlar, tuzilmalar va boshqalar) doimiy qiymatlarni oladi. Shu bilan birga, talqinni mavzu sohasini tavsiflash bosqichida (dasturlar va bilimlar bazasini yaratish) va muammolarni hal qilish bosqichida (bilimlar bazalarini tuzatish yoki to'ldirish dasturlarini bajarish) farqlash kerak. Keyinchalik, predikatlar bilan ishlashda biz ularni birinchi ma'noda talqin qilish natijasi bilan shug'ullanamiz, ya'ni. ularning ma'lum bir mavzu sohasiga bog'lanishi bilan.
Arity n > 1 boʻlgan predikatdan bilim injeneriyasida n ta obʼyekt (obʼyekt) – predikat argumentlarini bogʻlovchi n-ariy munosabatni ifodalash uchun foydalanish mumkin. Masalan, predikat otasi("Ivan", "Peter Ivanovich") "Ivan" va "Piter Ivanovich" sub'ektlari bir-biriga bog'liqligini anglatishi mumkin, ya'ni ikkinchisi Ivanning otasi yoki aksincha. Ushbu predikatning semantikasini takomillashtirish uning qanday ishlatilishi bilan bog'liq, ya'ni. u qanday operatsiyalarda yoki murakkabroq munosabatlarda ishtirok etadi va ularda uning 1 va 2-argumentlari qanday rol o'ynaydi. Predikat kompyuter (xotira, klaviatura, protsessor, monitor) "kompyuter" tushunchasini kompyuter komponentlarini bog'lovchi munosabat sifatida belgilashi mumkin.
Ariti n=1 boʻlgan predikat argument bilan belgilangan obʼyektning (obʼyektning) xossasini yoki predikat nomi bilan belgilangan obʼyektning xarakteristikasini ifodalashi mumkin. Masalan, g'isht(uy), reyting(5), ko'cha("Qizil xiyobon"), sana_of_tug'ilgan("1965 yil 1 aprel"), tezlik("1 Mflops").
Arity n=0 (argumentlarsiz) boʻlgan predikat butun mavzu sohasiga tegishli hodisa, xususiyat yoki xususiyatni belgilashi mumkin. Masalan, "ishning oxiri".
Formulalar (ifodalar) yozishda mantiqiy bog‘lovchilardan tashqari “bog‘lovchi” (&), “dizyunksiya” ( ), “inkor” ( ), “ kuzatish” (“implikatsiya” ) ( taklif mantiqidan o‘zlashtiriladi. , predikat mantiqida universallik ( ) va mavjudlik ( miqdoriy ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi . Masalan, ifoda
(x,y,z) (ota(x,y) & (ona(x,z)) domendagi barcha x,y , z qiymatlari uchun “ agar y - ota va z
- x ning onasi, keyin y va z - x ning ota-onasi; ifodasi ( talaba(x) va pozitsiya(x, “muhandis”) muhandis boʻlib ishlaydigan kamida bitta talaba borligini bildiradi .
Kvantorlar ostidagi o'zgaruvchilar erkin o'zgaruvchilardan farqli o'laroq, bog'langan o'zgaruvchilar deb ataladi. Masalan, ifodada
( x) (egasi(x,y) xususiy_mulk(y))
x bog'langan o'zgaruvchi, y - erkin o'zgaruvchi.
Birinchi tartibli predikatlar mantiqi yuqori tartibli mantiqdan predikat argumentlari sifatida ifodalarni (formulalarni) ishlatish taqiqlanganligi bilan farq qiladi.
Predikatlar mantig'ida masalani yechish, ma'lum bo'lgan bayonotlar (formulalar) yoki aksiomalardan foydalangan holda, maqsadli bayonotni formula yoki predikat (teorema) shaklida isbotlashga qisqartiriladi.
1960-yillarning oxirida Robinson predikatlar mantiqidagi teoremalarni isbotlash uchun "ziddiyat bilan" isbotga asoslangan rezolyutsiya usulini taklif qildi. Maqsadli gap teskari bo‘lib, aksiomalar to‘plamiga qo‘shiladi va shu tariqa olingan gaplar to‘plami mos kelmasligi (qarama-qarshilik) ekanligi isbotlanadi. Rezolyutsiya usuli bilan isbotlashni amalga oshirish uchun bayonotlar to'plamida ma'lum o'zgarishlarni amalga oshirish, ya'ni ularni mukammal kon'yunktiv normal shaklga (CKNF) keltirish kerak.
Formulalarni SKNF ga qisqartirish quyidagi bosqichlardan iborat bo'lib, ular kompyuterda osonlik bilan amalga oshiriladi.
Formulani qo'llash orqali inkor va dis'yunksiya bilan almashtirilgan implikatsiyani bartaraf etish
A B = ~A \/ B;
Inkor qiluvchi belgilar doirasini cheklash, ya'ni. de Morgan qonuni yordamida formula ichidagi inkorni ilgari surish, ya'ni. formulalar
( A & B ) ( A ) ( B ) ;
( A B ) ( A )&( B ) ;
( x ) F ( x ) ( x ) F ( x );
( x ) F ( x ) ( x ) F ( x ).
O'zgaruvchilarni standartlashtirish yoki ajratish .
Ushbu qadam har bir formuladagi bog'langan o'zgaruvchilar nomini o'zgartiradi, shuning uchun ular bog'langan har bir kvant uchun noyob bo'ladi. Bu kvant ko'rsatkichi doirasidagi bog'langan o'zgaruvchini formulaning haqiqat qiymatini o'zgartirmasdan sodir bo'lmaydigan boshqa o'zgaruvchi bilan almashtirish mumkinligi asosida amalga oshiriladi.
Masalan, ( x) (P(x) \/ Q(y)) & ( x) (F(x))
( x) (P(x) \/ Q(y)) & ( z) (F(z)) ga aylantiriladi.
Ekzistensial kvantlovchilarni istisno qilish.
Bu bosqichda mavjudlik kvantifikatori Skolem funktsiyasi deb ataladigan g(x) yoki argument o'zgaruvchisi domenidan doimiy argumentlar bilan predikatlarni sanab o'tish bilan almashtiriladi .
Konversiyaga misollar:
-
исходная формула
(x) y
( x) ( y) z ( x) (F(x))
|
результирующая формула
g(x) g(x,y)
F(a),F(b)...,
|
bu yerda a va b doimiylar. Skolem funktsiyasi boshqa o'zgaruvchilarning domenlarini ekzistensial kvant bilan bog'langan o'zgaruvchining domeniga moslashtiradi.
Formula boshiga universal kvantlarni olib tashlash .
Umumjahon kvanterlarni yo'q qilish .
Istisno, agar formulada biron bir x o'zgaruvchisi bo'lsa, unda formula ta'rif doirasidan uning barcha qiymatlari uchun amal qiladi degan taxminga asoslanib, kvantlarni olib tashlash orqali erishiladi.
Taqsimlanish qonunini qo'llash orqali formulani SKNF ga haqiqiy qisqartirish
Do'stlaringiz bilan baham: |
