Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati 
1.
Чукин Г.Д. Химия поверхности и строение дисперсного кремнезёма. М.: ООО 
«Принта», 2008. 172 с. 
2.
Батраков В.Г. Модифицированные бетоны. Теория и практика. 2-е изд. М.: 
Технопроект, 1998. 768 с. 
SEMENT KOMPOZITSIYALARI UCHUN YUQORI SAMARALI 
PLASTIKLASHTIRUVCHI QOʻSHIMCHALARNI OLISH 
Ismoilov F.S., Karimov M.U., Soatov S.Oʻ. 
Toshkent Kimyo texnologiya ilmiy-tadqiqot instituti 
 
Hozirgi vaqtda konsentrlangan suspenziyalarning strukturasini shakllantirish 
jarayonlari va reologik xossalarini tartibga solish uchun yanada samaraliroq yangi 
superplastifikatorlarni ishlab chiqish davom etmoqda. Beton aralashmalar tarkibiga 
oz miqdorda kiritilgan suplastifikator aralashmalarning reologik xususiyatlarini, 
gidratsiya jarayonlarini, beton buyumlarning fizik-mexanik xususiyatlarini keskin va 
maqsadli ravishda oʻzgartirish qobiliyatiga ega. Shuning uchun ham 
plastiklashtiruvchi qoʻshimchalarni ishlab chiqish va ulardan foydalanishga qiziqish 
katta. 
Superplastikizatorlardan 
foydalangan 
holda, 
beton 
aralashmalarning 
harakatchanligini sezilarli darajada oshirish yoki aralashmalarning harakatchanligini 
yoʻqotmasdan aralashtirish suvi miqdorini kamaytirish, beton buyumlarning 
mustahkamligini 10-15 MPa ga oshirish, sement sarfini 20-25% ga kamaytirish 
mumkin, sovuqqa chidamliligini oshirish va betonning boshqa xususiyatlarini 
yaxshilash. Ba’zi plastiklashtiruvchi qoʻshimchalar sement ishlab chiqarish uchun 
xom ashyo, oʻr suspenziyalari va boshqa suvli mineral suspenziyalarning reologik 
xususiyatlarini nazorat qilish uchun keng qoʻllaniladi [1-4]. 

---

331 
Sementning mineralogik tarkibining superplastifikatorning plastiklashtiruvchi 
ta’sirini oʻrganish uchun portlend sementining uchta navi tanlangan: PTS400 D20, 
PTS400 D0 va PTS500 D0. Superplastifikatorlarning plastiklashtiruvchi ta’sirini 
ob’ektiv oʻrganish uchun biz suv / sement nisbati 0,43 ni tanladik. Sement pastasini 
olgandan soʻng, PTS400 D0 va PTS500 
D0 
sement 
navlariga 
naftalinsulfokislota-formaldegid 
qatronlari asosidagi superplastifikatorni 
oz miqdorda qoʻshish sement toshining 
mustahkamligini 
oshiradi, 
ammo 
keyinchalik 
superplastifikator 
miqdorining oshishi uni yomonlashtiradi. 
Sement toshining mustahkamligiga 
portlend sementining PTS 400 D20 
markasidan 
foydalanilganda, 
sement 
pastalarini 
ishlab 
chiqarishda, 
naftalinsulfokislota 
-formaldegid 
qatronlariga 
asoslangan 
superplastiklashtiruvchi qoʻshilishi faqat sement toshining mustahkamligining 
yomonlashishiga olib keladi. Adabiyotdan ma’lumki, tarqalish qobiliyati va 
superplastifikator miqdori ortishi bilan sement toshining kuchi pasayadi. 
1-rasmdan naftalensulfonik kislota-formaldegid smolalari asosida olingan 
superplastiklashtiruvchi portlendsementning PTS400 D0 va PTS 500 D0 markasida 
qoʻllanilganda yaxshi plastiklashtiruvchi ta’sirga ega ekanligini koʻrish mumkin. 
Superplastifikatorlarning sement toshining fizik-mexanik xususiyatlariga ta’sirini 
oʻrganishda suv-sement nisbati muhim rol oʻynaydi. Sement-tosh ishlab chiqarishda 
superplastifikatorning asosiy vazifasi Suv-sement nisbatini kamaytirish va ayni 
paytda normal zichlikka ega sement pastasini olishdir. Koʻpgina hollarda, pasayish 
sement toshining kuchini oshirishga olib keladi. Quyidagi rasmda naftalinsulfonik 
kislota-formaldegid qatronlari asosida olingan superplastifikatorning Suv / 
Qoʻshimcha nisbati va sement toshining mustahkamligini yaxshilashga ta’siri 
koʻrsatilgan.