Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

ST20 MARKALI POʻLATNING PKА-1 MARKALI KORROZIYA 
INGIBITORI BILAN INGIBIRLANGAN NAMUNASINING SEM TAHLILI 
1
Misirov Z.X., 
2
Beknazarov H.S. 
1
Termiz muhandislik-texnologiya instituti
2
Toshkent kimyoviy texnologiya ilmiy tadqiqot instituti, texnika fanlari doktori, professor. 
 
Kirish. 
Bugungi kunni sanoatsiz tassavur qilish qiyin, buning asosiy 
sabablaridan biri insoniyat ehtiyojlarini qondirish uchun turli xil ishlab chiqarish 
korxonalarini talab qilmoqda. Bizga sir emaski, har qanday turdagi sanoat qurilmalari 
poʻlat konstruksiyalaridan tuzilgan [1]. Poʻlat konstruksiyalarining barqarorligini 
uzaytirish va iqtisodiy samaradorligini oshrish uchun anorganik va organik 
ingbitorlardan foydalaniladi [2,3]. Bizga ma’lum boʻlgan koʻpchillik korroziya 
ingibitorlarining asosiy tarkibi organik birikmalardan tashkil topgan boʻlib va ular 
tarkibda N, O, S, P saqlagan elementlar asosida -NH, NH
-
2
, C=O, OH
-
, -COOH va -
CHO kabi kabi funksional guruhlardan iboratdir. Bu geteroatomli birikmalardagi π 
elekrtonlar poʻlat yuzasidagi temir atomlarining oʻsh d-ortbitallari bilan electron-
donor akseptor mexanizimi asosida bogʻlanish hosil boʻladi. Natijada, bu organik 
getroatomli molekula tarkibidagi funksional guruhlar sababli temir atoming 
aktivligini bloklaydi va korroziyalanish darjasini sezilarli darajada kamaytiradi [4-6]. 

---

334 
Skanerlovchi electron mikroskop(SEM).
Bu metodning maqsadi, qattiq 
namunalar yuzasida yuqori energiyali elektronlarning yoʻnaltirilgan nurlaridan 
foydalangan holda turli xil signallarni hosil qilishidir. SEM namuna elektron oʻzaro 
ta’sirlashishidan olingan signallardan yuza strukturasini (tashqi morfologiya), 
kimyoviy tarkibi, komponentlarning oreintatsiyasini, shuningdek namunaning 
kristalli tuzilishi kabi ma’lumotlarni olish imkonini beradi Bundan tashqari, SEM 
tahlili namuna tarkibining oʻzgarishiga olib kelmaydi ya’ni, namuna elektron oʻzaro 
ta’sirlashishida namuna hajmining yoʻqotishiga olib kelmaydi [7]. 
Quyuda olingan amaliy natijlar keltirilgan: 1-rasmda, namuna uchun olingan 
metallning tajribagacha boʻlgan sirtining SEM analizining koʻrinishi. 2-rasm, poʻlat 
namunasining 120 soatdan keying ingibitorsiz 1 M li HCl eritmasidagi koʻrinishi. 3-
rasm, PKА-1 markali
 
korroziya ingibitori (50 mg/l konsetratsiya va 30°C harorat) 
bilan 1 M li HCl ertimasidagi poʻlat sirtining koʻrinishi keltirilgan