|
ахборий-билимли мезон касбийпедагогик кўникма ва малакаларга асос бўладиган
билимлар тизими;
аксиологик мезон педагогик фаолиятнинг моҳиятини тавсифловчи ўқитувчининг
касбий компетентлигни англаб олишга асосланган фаолият;
мотивацион мезон ўқитувчининг касбий компетентлик фаолиятини самарали амалга
оширишга қаратилган педагогик фаолиятнинг йўналиши;
конструктив-фаолиятли мезон ностандарт педагогик вазиятларда самарали хатти
ҳаракатларни таъминловчи педагогик муаммоларни моделлаштириш кўникма ва малакалар
комплекси;
аналитик-рефлексив мезон талабада ўз касбий педагогик фаолиятини таҳлил қила
олиш малакаларининг мавжудлиги, унинг педагогик муаммоларига қизиқишлари ва
педагогик фаолият давомида ўзиўзини назорат қила олишида намоён бўлади.
Биз тадқиқотларимиз давомида ўқитувчи касбийпедагогик компетентлигининг
шаклланиши ва такомиллашишини Н.Муслимов [1] бўйича қуйидаги учта даражада
аниқладик: интуитив даража; репродуктив даража; ижодий даража.
Қуйидаги жадвалда ўқитувчи касбийпедагогик компетентлигининг шаклланганлик
даражасига оид маълумотларни келтирамиз (2жадвал).
Педагогик
компетентликнинг
шаклланганлик даражаси
Тажрибасинов
гуруҳида
Назорат гуруҳида
Интуитив даража
1%
8,3%
Репрдуктив даража
58,7%
71,7%
Ижодий даража
39,3%
20,0%
Жадвалдан кўриниб турибдики, педагогика ОТМларда бўлғуси ўқитувчиларининг
касбийпедагогик компетентлигини шакллантириш шартшароитлари тўғри танланганлигини
ва амалга оширилганлигини кўриш мумкин.
UMUMTA’LIM MUASSASALARI O‘QUVCHILARINING XALQARO
OLIMPIADALARDA FAOL ISHTIROKINI KUCHAYTIRISH, TAHLILIY YONDASHUV.
QUCHQAROV N.T., TVXTXQTMOHM bo‘lim boshlig‘i
Mamlakatimizda istiqbolli yoshlarni qo‘llabquvvatlash, ularning iqtidorini ro‘yobga
chiqarish, ilmiytadqiqot va innovatsion faoliyatini samarali yo‘lga qo‘yish uchun qo‘shimcha
shartsharoitlar yaratish borasida izchil choratadbirlar amalga oshirib kelinmoqda.
Shu bilan birga, ulg‘ayib kelayotgan yosh avlodning ilm egallashga bo‘lgan ishtiyoqi va
intellektual salohiyatini oshirish, shuningdek, xalqaro maydonda mamlakatimizning nufuzini
Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар
37
yanada yuksaltirish uchun iqtidorli yoshlarni aniqlash va yuqori malakali kadrlar tayyorlashning
uzluksiz tizimini takomillashtirish zarurati mavjud
1
.
Umumta’lim muassasalari o‘quvchilarining xalqaro olimpiadalarda faol ishtirokini
kuchaytirish masalasini ko‘rar ekanmiz, shu o‘rinda ularning xalqaro olimpiadalarda ishtirokini
tahlil qilamiz. Xalqaro matematika olimpiada, IMO 1959yildan buyon (1980yildan tashqari) har
yili o‘tkazilib kelinadi va bu o‘quvchilar o‘rtasida o‘tkaziladigan barcha matematika olimpiadalari
ichida eng obro‘lisi. Olimpiada ishtirokchilariga 6 ta masala berilib, har bir masala 7 ballgacha
baholanadi. Har bir davlatdan 6 tagacha o‘quvchi qatnashishi mumkin va ular ketmaket 2 kunda 3
tadan masala еchishadi. Har bir kun uchun 4,5 soat vaqt ajratilgan. Har kungi 3 ta masaladan
birinchisi nisbatan osonroq, ikkinchisi o‘rtacha va oxirgisi eng qiyin masala bo‘ladi.
Masalalarni tanlab olish ham o‘ziga xos. Yil davomida barcha matematiklar o‘z masalasini
IMO kengashiga taklif qiladi. Yig‘ilgan barcha masalalar ro‘yxatidan (longlist) kengash tomonidan
algebra, geometriya, sonlar nazariyasi, kombinatorika kabi matematikaning turli sohalariga oid 30
tacha eng munosiblari tanlab olinadi (shortlist). Olimpiada boshlanishidan 1 haftacha avval har bir
davlatning jamoa еtakchilari (team leader) va jamoa kuzatuvchilari (observer A) olimpiada
o‘tadigan davlatga еtib kelishadi va so‘nggi 6 ta masalani tanlashda va shartini o‘z tiliga o‘girishda
qatnashishadi. Bunda ularga masala sharti va uning namunaviy еchimi taqdim qilinadi. Har bir
masala ovoz berish yo‘li bilan tanlanadi. IMO nizomiga ko‘ra, ushbu bosqichda qatnashganlar o‘z
jamoasi bilan olimpiada tugamaguncha uchrashishi yoki har qanday tarzda ma’lumot almashishi
qat’iyan taqiqlangan. Taqdirlash esa quyidagicha: qatnashchilardan teng yarmiga medal
topshiriladi, shundan yarmi bronza medalini, qolgan qismining uchdan ikkisi kumush medalini, va
eng yuqori ball olgan oxirgi qism oltin medalini qo‘lga kiritadi. Masalan, olimpiadaga hammasi
bo‘lib 600 ta o‘quvchi qatnashsa, 150 ta bronza, 100 ta kumush va 50 ta oltin medali topshiriladi.
Albatta, ikki xil medal uchun ball chegarasi atrofida bir xil ball olganlar ko‘payib ketsa, medallar
taqsimoti sal o‘zgarishi mumkin. Medal olmaganlardan bitta masalani to‘liq еchganlarga faxriy
yorliq topshiriladi.
O‘zbekiston ushbu olimpiadaga 1997yildan buyon ayrim yillarda uzilishlar bilan qatnashib
kelmoqda. Keling, yurtimiz matematiklarining ushbu yillardagi ko‘rsatkichini tahlil qilaylik.
Olimpiadaga qatnashuvchi davlatlar soni 100 dan oshiq bo‘lgani uchun faqat Markaziy Osiyo
davlatlari bilan kifoyalanishni ma’qul ko‘rdik. Bizning terma jamoamiz 1997yildan 2008yilgacha
(2003yildan tashqari) Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasida ikkinchi o‘rinni egallab kelgan. 2011
yildan boshlab esa 4–5 o‘rinlarga tushib ketgan. Ayniqsa, oxirgi uch yil ichidagi umumjamoa
hisobida o‘rtacha 110 davlat orasidan 77, 74, 86o‘rinlarni egallab kelmoqdamiz.
Yuqoridagi taxlillardan ko‘rinib turibdiki umumta’lim muassasalari o‘quvchilarini
olimpiadalarda faol ishtiroki va natijalarini yaxshilash uchun umumta’lim muassasalarida iqtidorli
o‘quvchilarni aniqlash va ular bilan qo‘shimcha shug‘illanishni yo‘lga qo‘yish, har chorakda tuman
miqyosida (shahar), viloyat miqyosida fan olimpiadalarini o‘tkazishni yo‘lga qo‘yish kerak va bu
orqali iqtidorli bolalarni aniqlashga erishamiz. Xalqaro olimpiadalarda yuqori natijalarga erishgan
ijtimoiy faol yoshlarni qo‘llab quvvatlash tizimini yanada kuchaytirish kerak va bu o‘z samarasini
berishiga ishonamiz.
1
«Iqtidorli yoshlarni aniqlash va yuqori malakali kadrlar tayyorlashning uzluksiz tizimini tashkil etish choratadbirlari
to‘g‘risi»da 2019 yil 3 may, PQ4306son.
Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар
38
INTERNET–TEXNOLOGIYALARI SOHASIDAGI O‘QITUVCHILARNING
KASBIY TEXNOLOGIK KOMPETENTLIGI
Do'stlaringiz bilan baham: |
