Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари

 Adabiyotlar. 
1. “Respublikada axborot texnologiyalari sohasini rivojlantirish uchun 
shart-sharoitlarni tubdan yaxshilash chora-tadbirlari to`g`risida” O`zbekiston 
Respublikasi Prezidentining Farmoni. Toshkent sh., PF-5099-son 30.06.2017. 
2.“Axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash tizimini 
takomillashtirish to`g`risida” O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori. 
Toshkent sh., 2005 yil 2 iyun, PQ-91-son. 
3. Yakovlev A.I. “Информационно-коммуникационные технологии в 
образовании” 2005-125b. 
4. Vyatkina I.V. “Информационно-коммуникативные технологии как 
способ интенсификации образовательного процесса бакалавров в 
технологическом университете” Вестник казанского технологического 
университета. 2014. -b. 224-229.
5. “Новые педагогические и информационные технологии в системе 
образования: учебное пособие” S. Polat, M. Y. Buxarkina, М. V. Moiseyeva, a. 
Y. Petrov –1999–2005. 
6. “Роль инновационных методов подготовки студентов в повышении 
конкурентоспособности выпускников вузов страны. Актуальные вопросы 
образования и науки” Konkova O.M. 2014. 57–62b.

---

178 
CISCO TARMOQ TEXNOLOGIYASI VA KOMPYUTER 
TARMOQLARINI O’QITISHDAGI O’RNI VA SAMARADORLIGI 
Burxonova M.M.
 1
,
 
G’aniyev S.F.
 1

1
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari 
universiteti Farg’ona filiali [e-mail]  
Taraqqiyotning tez rivojlanayotgan hozirgi davrida ko’pgina sohalarni 
kompyuterlarsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Kompyuterlar xalq xo’jaligining barcha 
sohalariga kirib keldi va keng qo’llanilmoqda. Oldingi yaratilgan xisoblash 
mashinalari faqat xisoblash ishlarini bajargan bo’lsa, hozirgi kompyuterlarning 
imkoniyatlari juda katta va bir necha yuzlab amallarni bajaradi. O’zbekiston 
Respublikasi Prezidentining «O’zbekiston Respublikasi Milliy axborot-
kommunikatsiya tizimini yanada rivojlantirish choratadbirlari to’g’risida» 2013 yil 
27 iyundagi PQ-1989-sonli qaroriga muvofiq, unda davlat hokimiyati va 
boshqaruvi 
organlari 
faoliyatiga 
zamonaviy 
axborot 
kommunikatsiya 
texnologiyalarini keng joriy etish, ular tomonidan interaktivdavlat xizmatlari 
ko’rsatish, elektron tijorat va elektron to’lovlar tizimini yanada ravojlantirish, 
tijorat 
faoliyati 
va 
tadbirkorlikda 
axborot 
texnologiyalaridan 
samarali 
foydalanishni rivojlantirish, Internet tizimi orqali kommunal va boshqa to’lovlarni 
yo’lga qo’yish, mahalliy tovarlar va xizmatlarni tashqi bozorda realizatsiya qilish 
maqsadida elektron tijorat infratuzilmasini yaratish borasida ustuvor vazifalar 
belgilab berilgan. 
Ma’lumki hozirgi vaqtda telekommunikatsiya texnologiyalarida lokal 
kompyuter tarmoqlar ko’pgina tashkilotlar kompyuterlarining ichki aloqasini 
ta’minlash uchun keng foydalanishmoqda. Birinchi mahalliy tarmoqlar paydo 
bo`lgan vaqtdan beri yuzlab turli xil tarmoq texnologiyalari yaratildi, lekin keng 
miqyosda tanilib, tarqalgan tarmoqlar bir nechagina xolos. Taniqli firmalar bu 
tarmoqlarni qo`llab-quvvatlashlariga va yuqori darajada ularni ish faoliyatini 
tashkiliy tomonlarini standartlashganiga nima sabab bo`ldi. Bu tarmoq qurilma va 
uskunalarini ko`p ishlab chiqarilishi va ularning narxi pastligi, boshqa tarmoqlarga 
qaraganda ustunligini ta'minladi. 
Tarmoqning asosiy vazifasi foydalanuvchining taqsimlangan umumtarmoq 
resurslariga oddiy, qulay va ishonchli kirishni ta’minlash va ruxsat berilmagan 
kirishdan ishonchli himoyalangan holda axborotdan jamoa bo’lib foydalanishni 
tashkil etish. Shuningdek, foydalanuvchilar tarmoqlari o’rtasida ma’lumotlarni 
uzatishnining qulay va ishonchli vositasini ta’minlash. Umumiy axborotlash 
davrida katta hajmdagi axborotlar lokal va global kompyuter tarmoqlarida 
saqlanadi, qayta ishlanadi va uzatiladi.
Shularni inobatga olgan holda hozirgi kunda dunyo miqyosida tan olingan 
Cisco kompaniyasi tarmoq texnologiyalari bo'yicha dunyodagi yetakchi 
hisoblanadi. Kompaniyaning faoliyati beshta asosiy texnologik yo'nalishlarga 
qaratilgan:
• magistral yo'nalish, kommutatsiya va xizmat ko'rsatish;
• hamkorlik yechimlari;

---

179 
• ma'lumotlar bazasini virtualizatsiya qilish va bulutli hisoblash;
• video texnologiyasi;
• biznesni qayta qurish uchun arxitektura.
Cisco kompaniyasi 1984 yil dekabr oyida Stenford universitetining bir guruh 
xodimlari tomonidan tashkil etilgan. Kompaniyaning birinchi mahsuloti 1986 yilda 
chiqarilgan. Cisco bosh ofisi San-Xose (Kaliforniya), Amsterdam (Niderlandiya) 
va Bangalore (Hindiston) shaharlarida joylashgan. Kompaniyada 400 dan ortiq 
idoralar mavjud bo'lib, ularning umumiy soni 63 465 kishini tashkil qiladi. 
Cisco Tarmoq Akademiyasi mavjud bo’lib u kompyuter tarmoqlarini 
loyihalash, yaratish, talabalarga tarmoqni loyihalashni o’rgatish, kompyuter 
tarmoqlarini yaratish, sozlash va himoya qilishni o'rgatadigan global ta'lim 
dasturidir. Tarmoq Akademiyasi talabalarni deyarli har qanday turdagi sohada 
imtihonlarga tayyorlanishiga va onlayn bilimini yaxshilashga yordam berish uchun 
on-layn kurslar, interaktiv vositalar va laboratoriya amaliyotini taqdim etadi. 
Akademiyadagi sinovlar Cisco sertifikatini olish uchun olinadi. Cisco 
sertifikati o'quv jarayonida erishilgan bilimlar uchun o'lchash vositasidir. Barcha 
cisco sertifikatlari uchta darajaga bo'linadi (to'rtinchisini, eng asosiysini ajratib 
ko'rsatadi): 
• Mutaxasiz (Associate): CCNA, CCDA sertifikatlari 
• Professional (Professional): CCNP, CCDP sertifikatlari 
• Ekspert (ekspert): CCIE sertifikatlari
• (Yuqorida aytib o'tganimdek) CCENT sertifikatlari mavjud 
Agar siz Cisco sertifikatini olishni tanlasangiz, unda CCNA bilan 
boshlang. Cisco Certified Network Associate (CCNA) tarmoqni o'rnatish, sozlash, 
boshqarish va muammolarni bartaraf etish qobiliyatini tasdiqlaydi. CCNA ning 
o'quv dasturi xavfsizlikni kamaytirish, simsiz tizimlarning kontseptsiyalari va 
terminlariga kirish va amaliy ko'nikmalarni o'z ichiga oladi. 
Cisco kompaniyasi o’zining ishlab chiqargan uskunalari uchun dasturiy 
ta’minot ham ishlab chiqaradi.
Shunday dasturlardan biri Cisco Packet Tracer dasturi bo’lib, u yordamida 
kompyuter tarmoqlarining imitatsion modelini yaratish mumkin. Imitatsion 
modellashtirish- bu sun’iy eksperiment bo`lib, u real qurilma ustida tabiiy sinov 
o`tkazish o`rniga matematik modellar ustida tajriba o`tkazishdir.
Cisco Packet Tracer dasturi Cisco uskunalarida tarmoqlarni similyatsiya 
qilish uchun dasturiy ta'minot. Bu Cisco Networking Academy o'quv dasturining 
bir qismidir va talabalarga bepul taqdim etiladi. Murakkab kommutatsiya 
tizimlarining nusxalarini yaratishga imkon beradi, ammo uskunaning barcha 
imkoniyatlarini uzatmaydi. 
Amalliy jixatdan imitatsion modellashtirish kompyuterlarda amalga 
oshiriladi. Bunda kompyuterga matematik model va boshlangich shartlar kiritiladi, 
ular asosida kompyuter tekshirilayotgan protsessni turli xarakteristikalarini 
xisoblab topadi. Kompyuter tarmoqlarini qurishda real tarmoq qurilmalari o`rniga 
ularning dasturiy analoglari ishlatiladi. Cisco Packet Tracer dasturida tarmoq 
qurishga kerak bo’ladigan barcha qurilmalarning analog dasturlari mavjud. 

---

180 
Biror bir tarmoqni loyihalashtirihda quyidagi omillarni hisobga olish 
mumkin bo`ladi:
• Kerakli tarmoq o`lchamlari (yaqin kelajakka va prognoz bo`yicha uzoq 
kelajakka).
• Talab qilinadigan tarkibi, ierarxiya va tarmoqlarni asosiy qismlari 
(korxonani bo`limlari bo`yicha, shuningdek xonalar, qavatlar va korxona binolari 
bo`yicha).
• Asosiy yo`nalishlari va axborotli oqimning intensivligi (yaqin va uzoq 
kelajakda).
• Jixozlarning texnik tavsiflari (kompьyuterlar, adapterlar, kabellar, 
repiterlar, konsentratorlar, kommutatorlar) va ularning narxi.
• Xonalarda va ular orasida kabel tizimlarni joylashtirish, shuningdek 
kabelni butunligini ta’minot choralari. 
• Tarmoqga xizmat qilishni ta’minot va uning buzilmasdan ishlashini va 
xavfsizligini nazorat qilish. 
• Tarmoqning ruxsat yetilgan o`lchamlari, tezligi, yegiluvchanligi, kirish 
huquqlarni chegaralash, narxi, axborot almashinuvini nazorat qilish imkoniyatlari 
va x.k. bo`yicha talablar.
Xulosa qilib aytish mumkinki kompyuter tizimlari va tarmoqlarini 
o’rganishda Cisco tarmoq texnologiyasini qo’llash talabalar bilimini oshirishda va 
ularda fanga bo’lgan qiziqishni kuchaytirishga yordam beradi. Zero ushbu 
texnologiyani butun dunyo tarmoq mutahasislari o’rganib, amalda qo’llab 
kelmoqdalar.