Muallif: Fazliddin O‘taganov

O‘xshatish – tashbeh 
(arabcha – 
o’xshatish) 
muayyan bir predmet, hodisani aniq tasavvur qilish uchun 
uni boshqa tanish bo‘lgan predmet, hodisalarga solishtirishdir. O‘xshatishlar „dek", „day", „o‘xshash", 
„xuddi", „simon", „deganday", „taxlit", „yangligʻ", „misli", „go‘yo" kabi qo‘shimchalar, leksik vositalar, 
ko‘makchilar yordamida yaraladi. 
La’li labing qand-u asal, 
qildi tamannosi kasal,
Kom olmaganda filmasal, men mubtalo qayga boray. 
Muqimiyning ushbu baytida ma’shuqa labi ham la’lga, ham qandga, ham asalga „tashbehi jam’" qilinyapti. 
Oy deganda yuzi bor,
Kun deganda ko‘zi bor...
Qaldirg‘och qoshlaridan,
To‘lib qarashlaridan
Hayot sochilar edi,
Gullar ochilar edi. 
Bu parchada H. Olimjon Oygulning yuzini oyga, ko‘zini kunga, qoshini qaldirg‘ochga, qarashlarini gul 
ochilishiga o‘xshatib, uning go‘zalligini ta’riflaydi va Oygul qiyofasini jonlantiradi. 
O‘xshatish mukammal bo‘lishi uchun unda to‘rt unsur qatnashishi lozim. 1. Birlamchi 
(o‘xshatilmoqchi 
bo‘lgan) 
predmet
(sharob to‘la piyola);
2.
 
Ikkilamchi 
(o‘xshatilayotgan) 
predmet 
(go‘yo bahorgi lola); 
3. 
O‘xshatilmoqchi va o‘xshatilayotgan predmetlarning o‘xshashlik alomati 
(botayotgan kun kabi; go‘yo 
qizlarning labi – „qizil rang"); 
4. O‘xshatish qo‘shimchasi yoki ko‘makchisi 
(kabi, go‘yo): 
Qo‘limdagi sharob to‘la piyola,
Qip-qizildir go‘yo bahorgi lola.
Qip-qizildir botayotgan kun 
kabi,

Qip-qizildir go‘yo qizlarning labi.
(H. Olimjon) 
O‘xshatishlarning hamma vaqt mukammal bo‘lishligini talab etish noo‘rin, chunki bu vosita ham asar 
g‘oyasining talabiga binoan turli-tuman (to‘liq, to‘liqsiz, vositasiz, sodda, murakkab, tarkibli, ketma-ket 
darajali va h. k.) bo‘ladi. 
Darvoqe, Zulfiya bilan bo‘lgan muloqotlarning birida shoiradan so‘rashadi: 
– Suhbatimiz she’riyat haqida bo‘layotgani uchun H. Haynening bir gapini esladim: „Ayolni ilk bor 
gulga o‘xshatgan odam buyuk shoir bo‘lgan. Uni ikkinchi martaba gulga qiyoslagan shoir esa oddiy laqma, 
xolos". Sizning-cha, shoir haqmi? 
Shoira bu savolga: „Yuz foiz. Chunki taqlid she’riyatning dushmani. Undan qochish kerak, deyishadi 
ba’zan. Yo‘q, uni butunlay yo‘qotish kerak",– deya qat’iy va asosli javobni beradi. 
Tashbeh
 
san’atini yuzaga keltirish uchun shoir biror narsani ikkinchi biror narsaga o‘xshatadi. „Tashbehdan 
maqsad: o‘sha o‘xshatilgan narsani aniqroq tasavvur etish; butun ta’sirchanligi bilan ko‘z oldiga keltirish; 
o‘xshatib suydirish va o‘xshatib bezdirish; o‘xshatib maqtash va o‘xshatib rasvoyi jahon qilish". 
(V. 
Rahmonov) 
Tashbehning xillari ko‘p, uning ba’zilari quyidagicha nomlanadi: 
tashbehi mutlaq, tashbehi 
kinoyat, tashbehi mashrut, tashbehi izmor, tashbehi musalsal 
va h. k. (7-sinfdagi tashbehni 
yaxshilab,tushunib oʻqib va takrorlab oling.) 
Osh yesalar o‘rtada sarson ilik, 
Xo‘ja –