|
III. YANGI MAVZU BAYONI.
MIZQAYMOQ
(hikoya)
O'sha oilamiz boshiga og'ir kulrat tushgan kuni. men. o'n yashar bola, nimadandir ko nglim g'ash, u>imiz ro'parasidagi paxsa devorga chiqib, o'zimeha go'yo otga minib o'tirardim.
U mahalda biz Turkiston shahrining eng so'lim joylaridan bin — Lager ko chasida ikki xonadan iborat, oldi ayvon, o'sha zamon imkoniyatiga ko'ra tuzukkina ujda istiqomat qilardik. Bu uyning kattagina hovlisi ham bor edi. Ikki qavatli ulkan darvoza orqal. kiradigan bu hovhda bizdan tashqari yana bu neehta xonadon yashardi. Darvozaning ustida quruq pichan saqlanadigan boloxona bo'lar. biz. bolalar oqshom paytlari berkin- machoq o'ynaganda boloxonaga chiqib pichan tagida «jon saqlardik».
Odamiz boshiga musibat tushgan o'sha mash'um kundan bir necha oy muqaddam dadam uyimizdagi deyarh barcna kitoblarn. .lch-to rt qopga soliD, beda tagiga yashirgan-u. boloxona eshigiga otrnng kallasidek qulf osib qo'ygandilar. Endilikda boloxonaga hech kim kirolmas, faqat men goho-goho tuynukdan tushib. qoplardagi kitoblarni. ayniqsa sersurat. qalin kitoblarni tuynuk shu'lasiga solib, tomosha qilib o'tirishni yoqtirardim
Bu siratlar ham juda g'alali. ulari ung aksar charm palto kiyib, bcllanga qilich va to'pponcha taqib olgan harbiy, hi." zilari esa ot o'ynatgan, qizil alvon ko'tarib dushman sari ot sunb ketayotgan mard-u mavdonlar bo'lsa ham. negadir barchasimng ko'zlan o'yib olingan yokj yuzlariga ko'k siyoh tortilgan edi. Nega shunday? Men bu sir-asrorning tagiga yetolma> qiyna- lardim. dadamlardan so'rashga esa yuragim dov bermas. sababi. dadamlar qahr qattiq odam edv «bu kitoblarni senga kim ko'rsatdi/> deb dashnom benshlan mumk'.n edi.
O'sha qora kun ham. nimadandir ko'nglim notinch, kitob titi^h esim- ga tushib tomga chiqdim. Ammo tanish tuynukka yaqmlashgan.mda ko'- char.ng bosh'da qo'sh ot qo'shilgan chiroyli foytunga ko'zim tushdi. Sal o'tmav. foytun danozamrz ro'parasiga kelib to'xtadi. Undan o'sha payt- larda barcha kattalar uchun ra^m bo'Igan yashil rang galife shim va gim- nastorka kiygan o'rta yashar ikki k'shi bilan qizil ko'ylakli. ko'zlari qiy- g'och bir ayol tushdi. Erkaklardan bir, tomda mem ko'rib qohb:
Egamberdi Jaqipovmng uyi shulma? — deb so'radi.
Shu, — dedim men. Shu payt hovlidan chiqqan oyimlarning:
-Kelmglar, mehmonlar, xush kehbsizlar,-degan ovozi eshitildi. Men
boloxona ustunidan sirpamb, yerga sakrab tushdim. Mehmonlar 'chka- riga kinshgan. oymlar allaqanday hayajonda edilar.
Dadangnmg mahkamasiga chop! - dedilar oyrnlar negad-r shivirlab. - Ayt SAKUda birga o'qishgan og'ayni'anngiz kehshdj. de! Kutib o'tirishibdi, tezroq kelar ekansiz. de! Ha. aytmoqchi, bir yo'la maktabga bonb opang bilan pochchangga ham avt — tezroq kelishsin. Dasturxon- pasturxonga qarashib yuborishsin!
Men negadir. aftidan «mehmon» so'zidan ko'nglim yorishib, ikki oyog'ir.u.i qoiimgaolibchopa ketdim. Garchi pochc ham bilan katta opanilar o'qiruvchilik qiladigan maktab dadamlar ishlaydman mahkamadan xiyla nanda bo'lsa-da, avval o'sha tomonga o'tiD. ovimlarning gapm. opamlarga aytdim. so'ng, hamon ikki oyog'im qo'lunda, yalangoyoq, yalangbo»h. ko'eha changitib dadamlaming mahkamasiga qarab chopdim.
Dadamiarnmg mahkamasi ulkan savdogar qurgan va endilikda partiya qo'mitasi joylashgan ko'rkam bmoning shundoq biqiniga joylashgan edi. Men borganimda dadamlar ham idoradan chiqqan ekanlar. Meni nzoqdan ko'rib darvoza oldida to'xtadilar. Dadamlar to'ladan kelgan. novcha, qir- rabuiun, o'sha davrda rasm bo'Igan to'mtoq mo'ylovli. xu^hqad, salobath kishi edilar. Egnidagi hbosi hozir xotiramda yo'q. agar yanglishmasam, o'sha mahalda dohiy Staunga taqlidan kiyiladigan Ko'krak cho'ntakl1 yashil kostum va galire shrm kiygan. oyoqlar-da ham o'sha zamonlarda rasm bo'Igan g'areh-g'ureh xrom etik.
Rahmatlik dadamlar, uyqusizlikdanmi. boshqami - ko'zlari qizargan, allaqanday horg'in ko'nndilar menga. U kishi hansiray-hansiray aytgan gaplarimni eshudilar-u, chehrala.i sal yorishib:
Yur, bolam! — dedilar boshimni silab. — Senga bitta muzqaymoq oberay!
Boya aytganimdek. dadamlar diydasi qattiqroq, o'ktam. kamgap odam
edilar. O'sha kungaeha men u kishining biror marta boshrmni silaganla- rini bilmasdim. Aksincha, hanuz esimdan chiqrnaydi: dadamlar ur kaltak. sur kaltak tagidan ehiqolmay. ishdan haydala-haydala oxir pirovardida qishloqqa qaytib. uyda ko'kragini zaxga benb yotgan paytlar. Bir kun oyimlar qo'limga pul va ikki-uch litrli grafin (dadamlar katta lavozimiar- da ishlagan mahalda orttirgan nodn matoh) tutqazib:
Do'konga kmb qimiz olib ehiq, dadang aytdilar! - dedilar.
Do'konga kirsam, qimiz tugagan ekan. Men parvoyifalak. qo'hmdagi
grafinni o'y natib uyga qaytdim. Yo'lim yog'och v a temir qoziqlar qoqilgan mol bozondan o'tardi. To'satdan nimadir «shaq» etd:. Qarasam, qo'bm- dagi grafin temir qoziqlardan biriga tegib. tangaday joyi o'pirdib tushibdi. Yuragim orqamga tortib ketdi. L'yga qaytishga lur'at qilolmay anchaga- cha bog'imiz poyidagi soy bo'yida aylanib yurdim. Nihoyat, yuragunni hovuchlab uyga kirib bordiin. Oyimlar meni ko'rib:
Qayoqlarda daydib vuribsan, bevosh? Dadang sho'rlik kutaverib diqqinafas bo'p ketdilar-ku! — deb koyidilar, so'ng grafindagi teshikka ko'zlari tushib, qo'limdan ushlagancha ichkariga sudradilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
