|
III. YANGI MAVZU BAYONI.
«MUZQAYMOQ» HIKOYASI HAQIDA
XX asr mamlakatinnz hayotida ham fojiaiar. ham buyuk o'zgarishlar asridir. Xalqimiz o'z mustaqilligini qo'lga kiritkan ga qadar ne- ne xo'rlik va qiyinchdiklarni boshdan kechirdi. Millionlab asl insonlar arzimagan sabablar. tuhmat, adolatsizliklar tufayli tazyiqlarga uchragan, qamalgan va hatto otib. yo'q qilib yuborilgan davrlar bo'ldi. B.r millat vakili bo'lib. bir mahallada yonma-yon yashab. bir-biriga yov. dushmanga aylangan odamlar ham. afsuski. ko'p uchradi. Ana shunday jamiyat barpo etib. kishilarni qo'rquvga. vahshatga solib turgan siyosat sho'rolar zamonida necha o'n yillar hukm surdi. Bu davr insoniyat tar.xiga Stabn qatag'onlari davri bo'lib kirdi.
Aziz o'quvchi! Hali Siz Abdulla Qodiriy, Abdurauf Fitrat, Abdulha- mid Cho'lpon, Usmon Nosir kabi xalqimizning ulkan ijodkorlari hayoti va ijodi bilan tanishganmgizda, qatag'on siyosati va uning yovuzliklari haqida yana ko'p ma'lumotiarga ega bo'lasiz. Bu siyosat o z haq-huquqiui tanishni, ozodlik, erkinhkni istagan. pok. halol yashagan har bir ziyoli. har bir fuqaroga qarshi qaratilgan edi.
Adib Odil Yoqubov ham o'z otasi taqdiri misolida qatag'on davrining dahshatlari aks etgan bolahk xotiralarini qalamga oladi. Mehnatkash. halol, sadoqatli otasinmg o'z xizmatlari uchun tuhmatga uchrab, qatag'on qilingani voqealarini tasvirlaydi.
Bu hikoya Yurtboshimizning «Yuksak ma'naviyat — yengilmas kuch» kitobida ta'kidlangan quyidagi da'vatring naqadar muhim ekanini yana bir bor tasdiqlaydi: «Xalqimiz va millatimizning yaqin o'tmishidagi yopiq sahifalarni to'la oehib berish, shu tarixdan saboq chiqarib, bugungi va kelajak hayot.mizga ongli qarashni shakllantinsh, begunoh qurbon bo'Igan insonlar xotirasini abadiylash:irish biz uchun ham qarz, ham farz» (98- bet).
Bo'lajak yozuvchi ham o'n yashar chog'larida otasining qo'rquv va xavotir ichida yurgan kunlari guvohi bo'Igan. Otasi sho'ro idoralarida katta-katta lavozimlarda ishlagan. buvalari Yoqubshayx so'filik qilgani uchun o'g'li unlib, tuman rnoliya bo'limiga kichik bir vazifaga tushirib qo'yilgan. Qatag'on siyosau avjiga chiqavotgan pallalar. Barcha tahlikada, bir-biridan gumonsiragan daxrlar. Ana shunday kunlarninu birida ota hibsga olinadi. Yozuvchi mazkur manzarar.i tasvirlar ekan. bir tomonda dahshatdan havkalday qotib qolgan otasi. dod-faryod solib yig'layotgan opasi. burehakka tiqilishib. qo'rquvdan bir-birining pinjiga klrib olgan ukalari holatini ko'rsatib, qatag'on dav nning naqadar qo'rqmchli bir hodisa ekanini o'quvchi tasawunda akslanuradi.
Hikoyada yozuvchi go'yo yaqin do'st, qo'shni bo'Igan Kishilarning dushmanga aylanishi. yaxshdik kutmagan odamlardan insoniy, samimiy munosabat ko'rganlarm tasvirlab, qaltis, sinovli holatlarda k. -.hilaming asl mohiyati namoyon bo'lishini. kishinmg sirtiga qarab emas. qilgan ishi, og'ir vaziyatlarda o'zini qanday tuta olganligiga qarab baho bench lozimligini uqtirad.. Bu fikrlar xushsurat yigitcha - shahar komsomol qo'mitasi kotibining yozuvchi otasiga qamalgunicha xushomad qilib yurib, mu:-ibatdan so'ng yovga aylanib. hatto bolani tahq.rlashi, «Qash- qirdan tug'ilgan qashqircha» deb haqoratlashi parchasida yoki yosh tatar o'qituvchining bolaga achinib. chekka-chekkada boshini silab. mdamay hamdardiik bildinshi lavhalarida yaqqol aks etadi. Davr shunday yovuz ediki, hatto bolani otaga dushman qilib qo'yar edi. Sho'ro zamonida o'z otas.ni dushman sanab, qizil askarlarga tutib bergan Pavlik Morozov degan bola qahramonga aylantinlib, barcha maktab o'quvchilariga ibrat qilib ko'rsatilardi. Ana shunday targ'ibot-tashviqotlar ta'sirida asl vo- qelikni tushunmay yurgan hikoya qahramor.i tintuv chog'i o'z uyida kitob javoni qulfini ochib berib. o'zim Pav lik Morozov deb maqtaganla- ridan g'ururlanadi. «Xalq du>hmanlan» sifatida qancha-qancha begunoh yurtdoshlarini abgor qiladigan rr.it.nglarga chorlovchi nog'ora gumbur.- yu. karnay-surnay sadolanga mahliyo bo'lib. un chalayotgan pionerlar ketidan ergashib boradi Bu tasvnlar orqali yozuvchi nson icbki dunyo- sining naqadar murakkabligim. yolg'on aqidalar, g'oyalarga ishontir-lgan odam o'z yaqinlanning dushmaniga aylanishi mumkinligini ta kidlaydi. Uni ma'naviy tanazzulga olib boradigan holatlarin ko'rsatib beradi. Ayrn chog'da o'g'liga muzqaymoq olib berolmay. annonda qolgan otaning haqsizlik. tuhmatlar tufayli naqadar ojiz. g'aub bir ahvolga tushishi. adolatsizlik hukm surgan jarr.iyatning qanchalar insonlar qalbnu zada qilganini tasvirlash orqal yozuvchi nuistaqillikmng qadriga yetish. o'shanday yovuzliklar bo'lmasiigi uchun kurashish, mchr-oqibat. adolat g'oyalari barqaror bo'lkh-ga erishish fikruii :lgan suradi. O'quvchflann bu borada ibratli xulosalar chiqanshga undaydi
Do'stlaringiz bilan baham: |
