Moyni qabul qilgich; 6 moy kelish kanali. 8-rasm. Reaktiv sentrifuganing ishlash sxemasi

---

I - forsunka; 2 - mexanik zarr alar; 3 - rotor; 4 - moy trubkasi;
5 - moyni qabul qilgich; 6 - moy kelish kanali.
6.8-rasm. Reaktiv sentrifuganing ishlash sxemasi.
Barcha reaktiv sentrifiigalar mayin filtr hisoblanib, ishlashi bir 
xil. Faqat rotomi aylantirish usuli va tozalangan moyning bir qismi 
moylash uchun va boshqa qismi karter tubiga tushishi bilan farq- 
lanadi. Shu farqi bo‘yicha ular ikki xil, ya’ni to‘la bo‘lmagan oqim- 
li (6.9-a rasm) va to‘la oqimli sentrifiigalar (6.9-b rasm) bo‘ladi.
2-variant 
b)
1 - as os; 2 - q o ‘zg ‘almas о ‘q; 3 - tangensial yo ‘nalgan forsunkalar; 4 - aylanuvchi
rotor; 5 - turbinaning qanotlari; 6 - asosiy magistralga ulanuvchi kanal.
6.9-rasm. TVla bo‘lmagan (a) va to‘la oqimli (b)
sentrifugalarning tuzilishi va ishlashi.

---

Oqim to ia boimagan reaktiv sentrifuga asos 7, qo‘zg‘almas 
o‘q (naysimon) 2, tangensial joylashtirilgan forsunkalar 
3,
rotor 
4
lardan iborat. Forsunkalar 
3
bu yerda ikkita variantda joylash­
tirilishi mumkin; pastda va yuqorida.
Moy bosim ostida qo‘zg‘almas o‘qning teshigi va rotoming 
gubchagi orqali rotoming ichidagi hajmni toidiradi. Rotoming 
ichidagi hajm to‘lganda, bosim hosil boiadi va forsunkalar orqali 
otilib chiqa boshlaydi. Natijada reaktiv kuch hosil boiib, uni
6000...8000 ayl/min tezligida aylantiradi. Aylantirish uchun 30% 
gacha 
sentrifugaga kirgan 
moyning 
qismi 
sarflanadi. Moy 
hajmiga 
tushgan moylaming tarkibida mexanik 
aralashmalar 
(kirlar) boisa, markazdan qochma kuch ta’sirida rotoming ichki 
devorlariga yopishib qoladi. Rotoming markazidagi tozalangan 
moylar esa forsunkadan chiqib, karter tubiga oqib tushadi.
Bu holda moy tozalanib, moy magistraliga emas, karter 
tubiga oqib tushadi. Demak, bu yerda reaktiv sentrifuga doimo 
karterdagi moyni tozalab turadi.
Reaktiv sentrifuganing ikkinchi xilida (6.9-b rasm) rotomi 
aylantirish uchun forsunkalar qoilanilmay, balki gidravlik turbina 
ishlash prinsipidan foydalanilgan. Gidravlik turbina rotoming ichki 
hajmida joylashib, ulaming qanotlari 5 burchak ostida joylashgan 
boiadi. Rotorga bosim ostida kirayotgan moy burchak ostida joy­
lashgan turbina 
qanotlarini aylantirib, rotor ichidagi 
hajmni 
egallaydi. Rotomi aylanishidan moy tozalanadi va chiqish kanali 
bo‘yicha moy magistrali tomon yo‘naladi. Afzalligi shuki, rotomi 
aylantirish uchun moy sarflanmaydi. Rotorga kirgan 100% moy­
ning barchasi tozalanadi. Tozalangan moy karterga emas, moy 
magistraliga yo‘naltiriladi. Shuning uchun bunday filtrlar to ia
oqimli deyiladi.
Moy radiatori. 
Moy radiatorining vazifasi moyni belgilangan 
haroratgacha sovitib berishdan iborat, ya’ni dvigatelni yaxshi 
ishlashi uchun moyning harorati 75...90°C atrofida boiishligini 
ta’minlaydi.
Moy radiatori dvigatelning sovitish radiatorining oldiga (6.5- 
rasm, 7-pozisiya suyuqlik bilan sovitiladigan dvigatellarda) yoki 
havo haydovchi ventilyatordan keyin qobiqning ichiga (havo bilan 
sovitiladigan dvigatellarda) o‘matiladi, 6.10-rasm.
221

---

Chunki qarama-qarshi kelayotgan havo oqimi nafaqat dviga­
telni sovitadi, balki moyni 
ham sovitadi. Natijada moyning 
harorati 10... 12°C gacha pasayadi.