Moylar va maxsus suyuqliklar texnologiyasi

Suyuqliklarni haydash va aralashmalarni ajratish usullari
Neft va gaz mahsulotlarini tahlinini engillashtirish maqsadida har xil usullar 
qo’llaniladi. Ulardan kimyoviy tarkibi va molekulyar massasi bo’yicha ajratishdir. 
Neftni ajratish va uning tarkibidan turli uglevodorod guruhlari va geteroatomli 
komponentlarni ajratish uchun kimyoviy va fizikaviy usullardan qo’lllaniladi. Bu usullar 
quyidagi-lardir. 
1)
Neftni haydash usullari. 
2)
Rektifikastiya usullari. 
3)
Ekstrakstiya usullari. 
4)
Absorbstiya. 
5)
Adsorbstiya usuli ularning turlari. 
6)
Kristallizastiya usuli. 

---

10 Usmonov Muhammadkomilbek 24-16 guruhi 
Kimyoviy usullar bir xil reakstiya qobiliyatiga ega bo’lgan komponent 
ajralishi fizikaviy usullarga quyidagilar kiradi. 
1–jadval. 
Fizikaviy usullar bilan neftni komponentlarga ajratish
Faza holati 
Oddiy usullar 
Murakkab usullar 
Gaz–gaz 
Membrana 
orqal
i 
Gaz tashuvchilar diffuziya-si 
diffuziya 
Gaz–suyuqlik 
Haydash 
va 
Suv 
bug’i bilan haydash 
rektifikastiya 
absorbstiya, 
azeotrop rekti- 
fikastiya, ekstroaktiv 
Gaz–qattiq faza 
Vozgonka 
Adsorbstiya 
Suyuqlik suyuqlik 
Membrana 
orqal
i 
Ekstrakstiya 
diffuziya 
Suyuqlik–qattiq 
Kristallash 
Adsorbstiya, 
ekstrakstiya 
faza 
kristallash, 
adduktivlik 
kristallash 
Keyingi vaqtlarda neft va gaz mahsulotlarini komponentlarga ajratish va ularni 
tozalashda 
kristallash, 
sublimatlash, 
ekstrakstiya 
va 
haydash usullardan 
foydalaniladi. Shuningdek neftning kimyoviy tarkibini tekshirish, uning murakkab 
tuzilishiga ega ekanligi, hamda har xil haroratlarda ularning har bir 
komponentining alohida qaynash harorati mavjud ekanligi ma’lum bo’lib qoldi. 
Neft komponetlarini, qismlarga bo’lish, hamda uni ajratib olishning bir qancha 
fizikaviy va kimyoviy usullari mavjud. 
Molekulyar massasi bo’yicha neft komponentlarini ajratib olish uchun asosan 
haydash usulidan foydalaniladi. 
Haydashning eng muhim turlari quyidagilardir. 
1)
Oddiy bosim ostida haydash 
2)
Kichik bosim ostida haydash ya’ni vakuumda haydash. 
3)
Suv bug’i bilan haydash. 
4)
Murakkab haydash (rektifikastiyali haydash). 
Moddalarni qaynash harorati orasidagi farqi katta bo’lsa, ularni