Moylar va maxsus suyuqliklar texnologiyasi

Uchinchi turi
: sirtida elektron zichligi to’plangan bog’lanishlar yoki atomlar 
guruhlari bo’lgan spestifik adsorbentlar. Bunday adsorbentlar nospestifik 
adsorbentlar sirtiga elektron zichligi to’plangan molekulalarning monoqatlamini 
joylashtirish yo’li bilan olinadi. Bu turdagi adsorbentlarga qutbli serg’ovak polimerlar 
kiradi. 
Adsorbentlardagi xromatografik zonalarning yuvilib ketish sabablarini ko’rib 
chiqishda shuni nazarda tutish kerakki, adsorbstiya izotermasi ko’pincha to’g’ri 
chiziq shaklida bo’lmaydi, natijada zonaning orqa tomoni asimmetrik yuvilib ketadi 
va xromatogrammada «dum» lar paydo bo’ladi. 
Adsorbentlar kamdan-kam hollarda barcha aytilgan talablarga javob beradi. 
Adsorbentlarning ayrimlari ba’zi moddalarni qaytmas tarzda yutadi, boshqalari 
katalitik ta’sir ko’rsatadi, uchinchilari xromato-grafiyalanuvchi moddalarning 
polimerlanishiga imkon beradi. Shuning uchun gaz–adsorbstion xromatografiyada, 
ko’pincha, 
adsorbentlarni 
modifikastiyalashdan 
foydalaniladi. 
Adsorbentlar 
quyidagicha modifikastiyalanadi: 
1)
kislota, ishqor yoki anorganik tuzlar bilan ishlov berish; 
2)
qutbli adsorbentlar sirtidagi gidroksil guruhlarni xlorsilan yoki boshqa 
moddalar vositasida bog’lash; 
3)
suv bug’i bilan to’yintirish; 

---

18 Usmonov Muhammadkomilbek 24-16 guruhi 
4)
geometrik modifikadiyalash. 
Birinchi usul xalaqit beruvchi aralashmalarni, masalan silikagel kabi 
adsorbentlardagi metal oksidlarini chiqarib yuborishni ta’minlaydi. 
Ikkinchi usulda adsorbent sirtda joylashgan faol guruhlar faol bo’lmagan 
guruhlarga almashtiriladi. Masalan, silikagelni silanlashda gidroksil guruhlar faol 
bo’lmagan metall guruhlarga almashinadi. 
Uchinchi 
usulda 
adsorbentlarning 
dezaktivastiyasi, 
ya’ni 
faol-ligining 
kamayishi sodir bo’ladi. Masalan, suv bug’lari miqdorini o’zgartirish natijasida 
alyuminiy oksidining adsorbstion faolligini o’zgartirish mumkin. Bundan tashqari, 
adsorbent yuzasiga bug’lanmaydigan organik suyuqliklar kiritish ularning faolligini 
pasaytiradi. Bu usul quruq tashuvchi yuzasiga suyuq faza kiritish singaridir. 
Geotermik modifikastiya usuli adsorbentlarni 900–1000°S da qizdirishdan iborat 
bo’lib, bunda qovushib qolish natijasida adsorbentdagi g’ovaklarning tuzilishsi 
o’zgaradi va ultrag’ovaklar yo’qolib, adsorbent sirtida faqat yirik g’ovaklar qoladi.